Skip to main content

Full text of "ਤਰਕਸ਼ੀਲ (10) ਜਨਵਰੀ-ਫਰਵਰੀ 1988 Tarksheel, Jan-Feb, 1988"

See other formats


ਸਾਲ-- 1 9੬ 
ਅੰਕ- 4 (ਜਨਫਰੀ-ਫਰਵਰੀ) # 6 ਮੰ 
ਕੀਮਤ--3 ਰੁਪੈ ੭ 
ਮੁੱਖ ਸੋਪਂਦਕ--ਰਾਜਪਾਲ ਸਿੰਘ 


<੯ ੩. % ੩. ੭. % ਗੰ. ੭% 3% 2. ੩ '3% 3: ਮਹ ਮਮ. ਮਹ 


ਅੰਦਰ ਪੜੋਂ : 
0 _ ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ --ਇੱਕ ਚੁੱਪ ਚਪੀਤ ਕਾਤਲ 
0 _ਦਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋ' ਅਮੀਰ ਮੰਦਰ 
0 _ਧਰਮ-ਜਾਦੂ ਟੂਣਿਆਂ ਦੀ।੍‌ਉਚੱਤਮ ਅਵਸਥਾ 
0 _ਮਾਨਸਿਕ ਭੌਗੀਆਂ' ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ “ਬਾਬਾ” 
0 _ਇਜਲਾਸ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਤੋ ਸਰਗਰਮੀਆਂ । 


ਇਜਾਜ਼ਤ 


ਨਿ8111116510।੧ 


ਮੈਂ ਹੇਮ ਰਾਜ ਸਟੈਨੋ, ਮਾਲਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ “ਤਰਕਸ਼ੀਲ' ਸਟਾਲਿਨਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਪਿੰਡ ਤੇ ਡਾਕਖਾਨਾ 
ਡੋਡ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ) ਨੂੰ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਪੀ-ਡੀ.ਐੱਫ. ਫਾਈਲਾਂ ਬਈ ਕੇ ਆਨ-ਲਾਈਨ ਪਾਉਇ 
ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਇਜਾਜ਼ਤ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ ਪੀ.ਡੀ.ਐੱਫ. ਫਾਈਲਾਂ ਬਈਾ ਕੇ ਆਨ- 
ਲਾਈਨ ਪਾਉ ਲਈ ਹੀ ਹੈ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਦੇ ਕਾਪੀਰਾਈਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਹੱਕ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਸਾਇਟੀ 


ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ। 


| 1੬੧੧ ੧੩] 5੯੬।੧੦, ੦੪/11੬। 3੧੦ 006151੧੬ ੦1 1੧5੬੬|, ੧੬੬0੧ ੬੩੧ ।੬।11551੦।੧ ੧੦ 
5੧੩੧੧ 51੧੬੧ (੪.ਨ.%. 363੦, 215%. "੩੦6੦੦ ੯੦ ੫0੦੩੦ 011॥੧੧੬ ੩ 155੫੬5 ੦੧ 1੫੬5੬੬1 ॥੧ 79” 
੮1੧੩੯. 1105 9੬1191551੦।1 15 ੦।॥% ੮। ੫16੩੦1੧੬ 155੫€5 ੦11੧੬ ॥੧ ”9” ੮1੧੩੯. 1੧੬ ੦੦੧੧੬ ੩੧੦ 
311 ੦61੬। ।1੬1੯5 ੮। 1511੪੬15 ੦੦।੧੦।।੦।੧੩॥੧5 ੪/0। 135੬੬ 5੦੦੬੯॥ ?੫ਮੁੰ੩੦ (੧੬੬9). 


੮੧੧੫ 
ਦਸਤਖ਼ਤ - $।੬1੧੧੯੫।੬ .> “0 %੧ 9 2%6 ਨ ੪੧86 ਕੇ ਚ 
ਪਤਾ - ਨ੪੦।੬55 : 15੬੬। 41੩੧੪ 


15੧੬੬ ੮੧੦੫6, 531੦੩ 3॥0355 


8/0੧10/।#-148101 (0136) 


ਮਿਤੀ - 9੩੯੬: । %-/2 ਇਤ “ਨ 


ਪੰਜਾਬ "ਵਿ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ` ਬੰ 
ਸਕ ਸਿ ਰਾਜ ਵਿਚ ਬਲੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਦਾ ਵਾਪਰਨ, ਇਹ 


ਕਰਦਾ ਹੈ[ ਕੀ ਸਾਨੂੰ ਇਹਨ! ਮਾੜੀਆਂ ਪਟਰਾਵ[ ਰ 


ਅਖਿਆ ਦੇ ਕੇ ਨਿਖੋਧੀ ਕਰਦਿਆ! ਹੋਇਆ! ਆਪੁ 
ਚ ਕਰੱਝ ਸ੍ਰਝਾ ਦੇ ਕੇ ਸੈਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ 
ਦੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਕੈਮ ਕਰਦੇ 
ਤੁ ਰੱਥ; ਨੁਸਾਰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸੰਭਵ 
ਹਨ । ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਚੇਤਨਸ਼ੀਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮੂਲ ਸਮੱਸਿ੪ 
'ਜੇਂ ਵਸਤਾਂ ਜਿਵੇ ਦਿਖਾਈ ਚਿੰਦੀਆਂ ਹੱਲ) .ਉ 
ਦੀ ਕੌਈ ਲੌੜ ਨਹੀ“ ਸੀ' ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਕਹਗੱਲ | 
ਗੂ ਹਦੀਂ ਹੈ ਹੈ ਕਿ ਇੰ ਮਗਰ ਕੌਡੀ ਵਿੱਤ; 


॥ 
੧ 


ਅਮਲੀ ਕਾਹਨ ਨੂੰ, ਪਰਤ 


ਕੋਲੰਸਟਰੌਲ ਇਕ ਪੀਲਾ ਚਿੱਟਾ /ਅਤੇ ਸਾਥਣ ਤੋ 
ਵਰਗੀ ਚਿਪਚਿਪਾਹਟ ਵਰਗਾ ਟਿਕ ਯੋਗਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ 
ਕਿ ਸਾਡੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਅੱਤ ਜਰੂਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਹ 
ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਸੈਲਾਂ ਦੀ ਬਾਹਰਲੀ ਤਹਿ ਦਾ ਮੁੱਖ ਉਸਰੱ= 
ਈ)ਆ ਹੰਦਾ ਹੈ । ਨਾੜੀ ਰੇਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਬਹਰਲੀ ਤਹਿ ਵੀ 
ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ ਦ। ਬਣੀ ਹੁੰਦ ਹੈ। ਕੋਲੌਸਟਰੇਲ, ਗਾਲ 


_ਬਲੰਡਰ ਰਾਹੀ” ਚੂਸੋ ਜਾਂਦੇ ਪਾਚਨ ਰੱਸ ਦੀ €ਿਰਿਆ ਨੂੰ 


ਉਤੇਜਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਹਾਰਮੋਨ,(ਐੱ'ਡਰੋਜਨ ਅਤੇ 
ਈਸਚਰੋਜਨ) ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੀ 
ਜਿੰਦਗੀ ਲਈ ਕੋਲੈਸਟਹੌਲ ਦਾ ੩2੩ ਹੀ ਮਹੱਤਤਾ ਵਾਲਾ 
ਅਤੇ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ੱਤ ਰੋਲ ਹੈ। ਪਰੱਤੂ ਡਾਕਟਰਾਂ ਵਿਚ ਇਸਦੀ 
ਮਾੜੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਤਸਵੀਰ ਦਾ 
ਦੂਜਾ ਪਾਸਾ, ਮਨਖੀ ਜਿੰਤਗੀ ਲਈ ਇਤਨਾ ਉਤਸਾਹਤ 
ਨਹੀ” । ਕੋਲੰਜਟਰੋਲ ਦੀ ਖੂਨ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾਤ, ਇਕ ਮਾਰੂ 
ਬਿਮਾਰੀ ਅਥੈਰੋਸਤਲੰਰੋਸਿਸ਼ ਫੈਲਾਉ'ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਬੀਮਾਰ) 
ਵਿਚ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ ਜਮਾਂ ਹੋਣ 
ਨਾਲ ਲਹ ਨਾੜੀਆਂ ਤੇਗ, ਭੁਰਭਰੀਆਂ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 
ਤੋ ਬੈਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ 
ਖੂਨ ਦਾ ਵਹਾਓ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ। ਇਸ ਭਰ੍ਹਾਂ ਦਿਲ ਨੂੰ ਖੂਨ 
ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ 11886 &੧੧86€ ਦਾ 
ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਕੇ, ਮਨੁੱਖੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੋ ਅੰਤ ਦਿ ਹੋ 
ਨਿਬੜਦੀ ਹੈ । ( 

ਇਸ ਸਦੀ ਦੋ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਸਾਇੰਸ- 
ਦਾਨ, ਕੌਲੈਸਟਰੋਲ, ਐਥਰੋਸਕਲੌਰੋਸਿਸ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ 
ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟਿਆਂ ਬਾਰੇ ਤਾਂ ਜਾਣਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 


` ਇਹ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਨਹੀ” ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਕੀ ਕੋਲੰਸਟਰੋਲ 


ਹੀ ਆਖਰਕਾਰ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਰੀਆਂ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ 
ਲਗਾਉਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੋਂ ਮੋਹਦੇ ਵਿਚ 


70%6 ਕੱਲ ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਕੀ 


20 ਤੋ“ 30%6 ਕੋਲੰਸਟਰੋਲ ਖੁਰਾਕ ਰਹੀ” ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ 
ਪਜੁਚਦਾ ਹੈ । ਹੁਣ ਇਹ ਸਾਬਤ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਕਿ 


(੭ << ੮੫ ਅਜ ਵਣ ਬਣਗਤਰਤਰਰਨਕਤਡਨ2੪੩੬2ਹਣਨਾ ਕਛੁ ਕਨਕਕਮਬ ਸਖਤ ਹ ਗਤ ਨ੬੮੩੩ਹਲ 
ਰ 3 ਰ੍ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਂਰ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਚੁੱਪ ਚੁਪੀਤਾ 


ਦਯ 
ਕਾਤਲ 
ਮੂਲ ਲਖਕ ਅਚਲ ਗਰਗ 
ਬਹੁਤੀ ਬਿੰਦੇ ਵਾਲੀ ਖੁਰਾਕ ਜਿਸ ਵਿਚ ਕੋਲੰਸਟਰੋਲ ਦੀ 
ਮਾਤਰਾ _ਬਹੁਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ. ਦਿਲ _ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ 
ਸਹੇੜਨ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । 

ਕਦੋ” ਅਤੇ ਕਿਵੇ ਇਹ ਕੋਲੰਸਟਰੋਲ, ਖੂਨ ਵਿਚ 
ਇਕ ਪਲੇਟਾਂ ਵਰਗੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਜੰਮਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਢਿੰਦਾ 
ਹੈ ? ਇਹ ਸਵਾਲ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੀਕ ਹੈਰਾਨ 
ਕਰਦ ਰਿਹਾ । ਅਥੈਰੋਜਕਲੈਰੋਸਿਸ ਕਿਵੇ ਅਤੇ ਕਦੋਂ” ਸ਼ੁਰੂ 
ਹੰਦੀ ਹੈ ? ਇਸ ਵਾਰੇ ਵੀ ਠਈ ਸਿਧਾਂਤ $ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇਖੋਸ਼ 
ਕੀਤੇ ਪਰ ਸਭ ਤੌ ਵੱਧ 10]00% 11081% ਵਾਲਾਂ 
ਜੋ ਕਿ 0. 5. &. ਦੇ ਸਾਇੰਸਦਾਨ ਰੱਸਲ ਰੌਸ ਨੇ ਪੇਸ਼ 
ਕੀਤਾ ਸਭ ਤੋ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਹੋਇਆ । ਇਸ 1001% 
1੧੬੦ਊ' ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਅੰਖ ਉਦੋ” ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋ“ 
ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲ) ਤੁਹਿ (ਐ' ਡੋਬੀਲਅਲੁ 
ਲੌਅਰ) ਵਾਲੇ ਸੈਲ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ । ਇਹ 
ਨੁਕਸਾਨ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਜਿਵੇਂ ਵਾਇਰਸ ਰਾਹੀ', 
ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਰਾਹੀ', ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਨਾਲ, ਖੂਨ 
ਵਿਚ ਫੈਟ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਧਣ ਨਾਲ, ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਨਾਲ 
ਅਤੇ ਸਾਫ ਖੂਨ ਵਾਲੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਆਰਟਰੀ) _ਦ,ਆਂ 
ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਤੋ ਖੂਨ ਦੀ ਗੜਬੜ ਕਾਟਨ ਹ੍ਰੰਦਾ . ਰਿੰਦਾ ਹੈ । 
ਜਿਉ ਹੀ ਕਿਸੋ ਇਕ ਆਰਟਰੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ 
ਤਾਂ ਉਸ ਵੇਲੇ, ਇਸ ਆਰਟਰੀ ਦੀ £ਰੰਮ= ਦਾ ਕੌਮ ਵੀ 
ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਮੁਰੰਮਤ ਦਾ ਕੌਮ ਦੋ ਕਿਸਮ ਦੇ ` 
ਸੈੱਲ ਪਲੋਟਲੰਟਸ ਅਤੇ ਮੈਕਰੋਫੈਗਸ ਸੈੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ । 
ਮੈਕਰਫੇਗਸ ਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਭੇਰ) ਸੈੱਲ ₹) ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿਉ” 
ਕਿ ਇਹ ਸਾਡੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਸਫਾਈ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । 
ਮੈਕਰੋਫੈਗਸ ਸੈੱਲ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀ ਵਿਚ ਜਿਬ ਕੋਈ 
ਟੁੱਟ ਫੁੱਟ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈਦਾ ਹੈ, ਉਥੇ ਪਹੁੰਚ 
ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਹ ਬੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਹੋਏ ਜਖਮਾਂ 


`ਤੇ ਪਹੌਚ ਕੇ ਉਥੇ ਖੂਨ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਿਚ ਵਿਘਨ _ਪਾਉ”ਦੇ 


ਕੋਲੌਸ਼ਟਰੋਲ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੈਕਰੋਵੈਗਜ ਕੁਝ ਚਿਰ 
ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ ਨੂੰ ਠਿਗਲਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਆਫਤ 
]ਉ 


ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਮੈਕਰੋਫੇਗਸ ਸੈਲ ਆਫਰ ਜਾਣ ਤ” ਬਾਦ, 
ਆਪਣੇ ਆਪ ਫੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ ਨੂੰ ਬਾਹਰ 
ਕੱਢ ਢਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਮਲ, ਉਤਨਾ ਚਿਰ ਜਾਰੀ 
ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਤਨਾ ਚਿਰ ਤੀਕ ਕੌਲੈਸਟਰੌਲ ਖੂਨ ਵਿਚ 
ਵਿਚ ਜਸ੍ਹਾਂ ਨਹੀ" ਹੋ ਜਾਂਦੀ । ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਇਰ ਜਲ੍ਹਾਂ 
ਹੋਇਆ ਰੂਪ, ਸੈੱਲ ਵੰਡ ਰਾਹੀ“ ਇਕ ਢੇਰ ਦਾ ਰੂਪ ਧ ਰਨ 
ਕਰ ਲੈਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤੋਂ“ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਪਲਟ ਵਰਗੇ 
ਸੈਲ ਬਣਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਜਦੋਂ ਪਕੇਟ ਵਰਗੇ ਸੈਲ 
ਖੂਨ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤਾਤ ਵਿਚ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਹ 
ਖੂਨ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਖੂਨ ਦੇ ਵਹਾਓ ਤੇ ਰੋਕ ਲਉੱਦੇ ਹਨ। 
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਦਮ) ਦੋ ਛਾਤੀ ਵਿਚ ਤੇਜ਼ ਦਰਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ 
ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਦਮ 7081੧ /,੧੦6 
ਇਕ ਹਾਲਤ ਐਸੀ ਵੀ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋ ਇਹ ਪਲੋਟ 
ਵਰਗੇ ਸੈਲ, ਖੂਨ ਨਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਖੂਨ ਦ ਵਹਾਓ ਨੂੰ 
ਬਿਲਤ੍ਲ ਬੰਤ ਤਰ ਦਿੰਤੇ ਹ5। ਜੇਕਤ ਟਿਹ ਖੂਨ ਨਾੜੀਆਂ 
ਜਾਂ ਨਾੜੀ, ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਖੂਨ ਦੇ'ਦੀ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਉਸ ਬੰਦੇ ਨੂੰ 
(9੪੦੬) ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਨਾੜੀ 
ਫੱਟਣ' ਵੀ ਅਖਭੇ ਹਨ, ਜਿਜ ਨਾਲ ਆਦਮੀ ਦੀ ਮੌਤ 
ਯਕੀਨੀ ਹੱਦੀ ਹੈ । 
ਵਿਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਤ ਨਹੀ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਖੂਨ 
ਵਿਚ ਕੋਕੰਸਟਰੋਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜਨਾਂ 
ਬਚਾਦੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਝ:ਰਲਜ ਗਲੂਹਦੇਕ, ਡ'ਇ- 
ਰੈਕਟਰ ਯੂਦੀਵਰਜਿਟੀ ਆਫ ਸਿੰਮੀਨਾਟੀ-ਲਿਪਿਡ-ਦੀਸਰਚ 
ਸੈਂਟਰ 0. $. &. ਦੀ ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨਸਾਰ, ਜੇਕਰ 
ਖੂਨ ਵਿਚ ਕੋਲੈਜਟਰੌਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ !% ਘਟ” ਦਿਤੀ 
ਜਾਵੇ, ਤਾਂ 226 1੬81੧ /੧੧੪੦6 -ਦ ਬੀਮਾਰੀ ਦਾ 
ਖਤਰਾ ਘੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਇਹ 
ਰ'ਏ ਹੈ, ਜੌ ਹੈ ਵੀ ਦਰੁੱਸਤ ਕਿ ਸਾਡੇ ਸਰ।ਰ ਵਿਰ ਕੋਲੰਸ- 
ਟਰੋਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ 300 ਮਿਲੀ ਗ੍ਰਾਮ ਤੇ ਵੱਧਣ ਨਹੀ' 
ਚਾਹੀਦੀ | ਇਕ ਆਂਡ ਵਿਚ 
274 ਮਿਭੀਗ੍ਰਾਮ ਕੌਲੰਸਟਰੋਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਘਿਓ, ਮੱਖਣ, 
ਸਰ ਢਾ ਮਾਸ ਅਤੇ ਤਾਜਾ ਚੌਫਿਆ ਦੁੱਧ, ਕੌਲੌਸਟਰੋਲ ਦੇ 
ਵਧੀਆਂ ਸੋਮੇ ਹਨ । ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਵਿਚ ਕੋਲੰਸਟ- 
ਰੋਲ ਫੀ ਮਾਤਰਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੱਖਣ, ਘਿਓ, 


ਸੁਰ ਦਾ ਮਾਸ, ਭੇਡ ਦਾ ਮਾਸ, ਚਿਕਨ ਮੱਛੀ ਆਦਿ ਦੋਂ ਥਾਂ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਫਰੀ 


ਤੇ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਸਬਜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਸਰੀਰ ਅੰਦਰਲੀ 
ਕੋਲੈਸਟਰੋਲ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ 
ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਆਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ >ਕ ਘਟਾ- 
ਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਹਰ ਰੋਜ਼ ਕੰਜਰਤ ਕਰਕੇ, ਆਪਣੇ 
ਸਰੀਰਕ ਵਜਨ ਹ ਪਿ 60 ਤੋਂ` 70 ਕਿਲੋਂ ਗ੍ਰਾਮ ਅਤੇ 
ਔਰਤ (4 : 00 ਰਲ ਨ ਂ ਰੱਖਕੇ, ਤਜਿਠ 


“ ਰੋਕ ਸਕਦੇ ਹਾਂ । 
ਇਕ ਰਿਪੋਰਟ ਅਨੁਸਾਰ 0. 9. 4.. ਵਿਚ ਪਿਛਲੇ 
20 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਮੱਖਣ ਦੀ ਵਰਤੋ 3096, ਆਡੋ ਦੀ 
ਵਰਤੋ 54%/ ਅਤੇ ਮਾਸ ਦੀ ਵਰਤੋ 60%% ਘੁਟਾ ਦਿਤ) 


ਗਈ ਹੈ । ਇਸੇ ਸਮੋ ਵਿਚ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਡੋਂ“ 
ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤ) ਵੀ 30%/ ਘੁੱਟ ਹੋ ਗਈ 
ਹੈ । ਉਪਰੋਕਤ ਤੋਂ" ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਹਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ 
ਹੈ, ਕਿ ਖੁਰਾਕੀ ਆਦਤਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਨਾਲ 
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬੀਮਾਰੀਆਂ ਦੀ ਦਰ ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤੀਕ ਘਟ'ਈ 
ਅਨੁਵਾਦਕ--ਪਿਆਰ੧ ਟਿਵਾਣਾ 1 


ਜਾ ਸਕਈ ਹੈ । 


ਗੰ/ਤਿ 
ਜਸਪਾਲ ਘਈ 
ਜਾਗ ਹੁਣ ਹੈ ਲੌਤਤਾ, ਤ੍ਰੋ ਜਾਗ, ਜਾਗ, ਜਾਗ , 
ਦਰੱਧ ਤੇਰੀ ਕਿਰਤ ਦਾ ਡੀਕ ਨੇ ਜਾਂਦੇ ਨਗ । 
ਤੇਰੀ ਗੁਰਬਤ ਨੂੰ ਤੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਤੋਂ ਪਿਛਲੇ ਕਰਮ ਆਖ । 


ਤੋਰੀ ਸੂਹੀ ਸੂਝ ਦਾ ਅੰਗਾਰੇ ਇਹ ਕਰਦੇ ਨੇ ਰਾਖ । 


ਚਾਲ ਰੈ ਸਰਮਾਏ ਦੀ ਜਿਹਨੂੰ ਕਹੋ” ਤੁੰ ਆਪਣੇ ' ਭਾਗ । 
ਇਵ ਮੁਲ'ਣੇ, ਇਹ ਪੁਜ਼ਾਰੀ, ਸਾਧੂ-ਚੋਲੋ, ਬਿ 
ਸਾਰੇ ਇਹ ਮਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕਰਪਰ, ਬਾਰੇ ਇਹ ਸੁੱਤਾ ਦੇ ਥੈਮ । 
ਤੈਨੂੰ ਭੁਚਲਾ ਕੇ ਤੇਰੀ ਮਿਹਨਤ ਨੂੰ ਛਕਦੇ ਹਨ ਘਾਗ। 
ਤੇਰੇ ਰਾਹਾਂ ਵਿਚ ਉਸਾਰਨ ਧਰਮ, ਫਿਰਕੇ ਦੀ ਦੀਵਾਰ । 
ਤੇਰੇ ਹੀ ਗਲ ਧਤਨ ਅਪਣੇ ਵਲ ਉਠੀ ਤੇਰੀ ਕਟਾਰ। 
ਖੂਨ ਤੇਰੇ ਦਾ ਲਗਾਵਨ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਡੱਥੋ ਨੂੰ ਜਾਗ। 
ਜਗ, ਕਿ ਜਾਗਣ ਤੇ 01 ਸਾਕਾਰ ਹੋਣਗੇ ਇਹ ਖ਼ਾਬ ॥ 
ਹੁੱਝ ਕੇ ਗੁਰਬਤ ਦੇ ਜੀ ਕਿਰਤ ਦੈ 


੍ ਦੇ 'ਖਿੜਣੇ ਗੁਲਾਬ । 
-ਜਾਗ, ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ 


' ਕਿੰਨੇ ਲੌਕ ਅੱਜ ਪਏ ਜਾਗ । 


<<੩ 0 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਮੁ ੧੩੦ 


ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਸਭ 


ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਲੱਖਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 
'ਚ ਵੱਡੀ ਮਾਡਰਾ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 
ਪਰ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਸਭ ਤੇ ਅਮੀਰ ਮੰਦਰ ਤਿਰੁਪਤੀ ਦਾ ਵੈ'ਕ- 
ਟੇਸ਼ਵਰ ਮੰਦਰ ਹੈ ਜੌ ਸ਼ਾਇਦ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸਭ ਤੋ” 
ਵੱਧ ਆਮਦਨ ਵਾਲਾ ਹੋਵੇ । ਇਸਦੀ ਧਨ-ਜਾਇਦਾਦ 
ਅਰਬਾਂ ਰਪਏ ਵਿਚ ਹੌਣ ਦਾ ਅੰਵਾਜ਼ਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚਲਾ 
ਕਾਠੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਮੁੱਖ ਬੁੱਤ ਹੀਰਿਆਂ, ਮੋਤੀਆਂ 
ਡੇ ਕੀਮਤੀ ਪੱਥਰਾਂ ਨਾਲ ਜੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ 
ਕੀਮਤ ਲਗਭਗ 2 ਕਰੋੜ ਹੈ । 

ਮਿਥਿਹਾਸਤ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿਰੁਪਤੀ ਦਾ ਮੰਦਰ ਵਿਸ਼ਵਾ= 
ਨਾਥ, ਬਦਰੀਨਾਥ ਅਤੇ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਦੇ ਮੰਦਰਾਂ ਤੋ' 
ਘੱਟ ਮਹੱਤਤਾ ਰਖਦਾ ਹੈ' ਪ੍ਰੰਤੂ `ਤਿਰੁਪਤੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿਚ 
ਤੀਰਥ ਯ/ਤਰੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੂਸਰੇ ਮੰਦਰਾਂ ਨਾਲੋ" ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ 
ਆਉਦੇ ਹਨ । ਇਸਝਾ ਵੀ ਇਕ ਵਿਸੋਸ਼ ਕਾਰਣ ਹੈ । 

ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿਚ ਲਿਖ਼ਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ 
ਬਦਰੀਨਾਥ ਜਾਂ ਜਗਨਨਾਥ ਪੁਰੀ ਦੀ ਤੀਰਥ ਯਾਰਾ ਕਰਨ 
ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮੌਤ ਤੋ ਬਾਅਦ 'ਮੁਕਤੀ' ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, 
ਪ੍ਰੰਤੂ ਤਿਰੁਪੜੀ ਦੀ ਤ)ਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੋਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ 
ਨੂੰ ਇਸੇ ਜਨਮ ਵਿਚ ਹੀ ਇਜ਼ਦਾ ਫਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 
ਸੌ ਕਾਰਣ ਸਪਸਟ ਹੈ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਲੌਕ ਏਧਰ ਨੂੰ ਕਿਉ 
ਭੁਜਦੇ ਹਨ । ਔਤਤਨ 25000 ਲੋਕ ਇਥੇ ਹਰ ਰੋਜ ਮੱਥਾ 
ਟਕਦੇ ਹਨ । 

ਦਹ ਮੰਦਰ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵੇਕਟਾਚਲ ਦੀ 
ਪਹਾੜੀ ਉਪਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਵੈ'ਕਟਾਚਲ ਅਭੋ ਇਸ ਨਾਲ 
ਲਗਦੀਆਂ 6 ਹੋਰ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਧਰਤੀ ਉਪਰ 
ਸਥਾਨ ਮੈਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ 
ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਫੈਸ਼ਨਵ ਮਤ ਦੇ ਮੁ: ਅਚਾਰੀਆ ਫਾਮਨੁਜ ਨੇ 
ਇਸਦੀ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਤਾ ਨੂੰ ਢੇਖਣੇ ਹੋਏ ਇਕ ਤੀਰਥ 
ਸਥਾਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕ)ਤਾ । ਉਸਨੇ 
ਸ਼ਾਹੀ ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਰਤਦਿਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ 
ਪਹਾੜੀਆਂ ਉਪਰ ਕਈ ਮੰਦਰ ਬਣਵਾਏ । ਕਿਉਕਿ ਇਹਨਾਂ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰ 


ਤੋ ਅਮੀਰ ਮੰਦਰ 


ਰਾਜਪਾਲ ਸਿੰਘ 
ਸਾਰੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਸਥਾਨ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ 
ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਹਨਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ _'ਪਵਿਤਰਤਾ' 
ਸਬੋਧੀ ਉਸਨੇ ਕਈ ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ 
ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅੱਜ ਤੱਕ ਵੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਜਿਵੇ” 
ਇਹਨਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਉਪਰ ਕੋਈ ਪੈਰ)” ਜੁੱਤ) ਪਾ ਕੇ ਨਹੀ” 
ਚੜ੍ਹ ਸਕਦਾ, ਥੁੱਕ ਨਹੀ“ ਸਕਦਾ ਆਦਿ । 
ਅੰਗਰੇਜੀ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮੇ, ਪਹਿਲਾਂ ਮਹੰਤ ਇਸ ਮੰਦਰ 
ਨੂੰ ਚਲਾਉ' ਦੇ ਸਨ । ਇਹਨਾਂ ਮਹੌਤਾਂ ਨੇ ਜਿਥੋ ਇਕ ਪਾਸੇ 
ਇਥੇ ਭਗਵਾਨ ਦੇ ਵਰਸ਼ਨਾਂ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਅੜੇਕਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 
ਬਣਾ ਤਣਾ ਕੋ ਚਲਾਈਆਂ ਉਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ 
ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਚੜਦੇ ਚੜ੍ਹਂਵੇ ਦਾ ਵੀ ਪੂਰਾ ਪੂਰਾ ਲਾਹਾ 
ਲਿਆ । ਮਰੌਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀ 'ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੀ ਵੀ 
ਪੂਰੀ ਛਿੱਲ ਲਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਕੁਣ ਮਾਰ 
ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । 
ਜਦ ਇਸ ਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਾ ਇਤਾਂ ਵਧਣ ਲੱਗੀਆਂ 
ਤਾਂ 1930 ਵਿਚ ਮਫਰਾਸ ਗੌਰਮਿੰਟ ਨੇ ਇਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ 
ਇਕ ਕਮੋਟੀ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਢਿੱਤਾ । 1951 ਵਿਚ ਇਸ 
ਦਾ ਪ੍ਰਬੋਧ ਇਕ ਟਰਸਟ ਦੇ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । 
ਇਸ ਟਰੱਸਟ ਦੇ ਅਧੀਨ ਵੰ'ਕਟੇਸ਼ਵਰ ਦੇ ਮੰਦਰ ਤੋ“ ਇਲਾਵਾ 
45 ਹੋਰ ਛੋਟੇ-ਵੱਡੇ ਮੰਦਰ ਆਉਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਅਧੀਨ 
60.0 ਕਰਮਚਾਰੀ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਇਸਦੀ ਸਲਾਨਾ 
ਆਮਦਨ ਲਗਭਗ 20 ਕਰੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਆਮਦਨ ਦਾ 
ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵਲੋ" ਚੜ੍ਹ 'ਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਹੈ 
ਦਿਸਦੇ ਲਈ ਮੁੱਖ ਦਰ ਦੋ ਵਿਚ ਟਿਕ ਬੋਰੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਹੈ 
ਜਿਸਨੂੰ 'ਹੁੰਡੀ` ਕਿਰਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਸ 'ਹੱਡੀ' ਵਿਚ ਸ਼ਰ= 
ਧਾਲੂ ਨੌਟਾਂ ਅਤੇ ਸਿਕਿਆਂ' ਡੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸੋਲੋ ਚਾਂਦੀ ਦੇ 
ਗਹਿਣੇ, ਘੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਰਤਨ ਅਦਿ ਵੀ ਚੜ੍ਹਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ 
ਔਜਤਨ 2 ਲੱਖ ਰੁਪਤੀਆ ਇਜ਼ ਬੋਰੀ ਵਿਚ ਰੋਜ਼ ਯਾਤ- 
ਰੀਆਂ ਵਲੋ ਪ।ਦਆ ਜਾਂਝਾ ਹੈ । ਜਤ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 
ਹਜ਼'ਰ ਰੁਪੈ ਦੇ ਨੋਟ ਬੰਦ ਕੀਤੇ ਸਨ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ 


ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲੇ ਧਨ ਦੇ ਇਹ ਨੋਟ ਇਸ਼ ਹੈਡੀ ਵਿਚ ਪੁ 
ਜੋ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਣਾ । 


ਦਿਤੇ ਸਨ (ਤਾਂ ਜੌ 


ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚਾਰ 


` ਵਿਸ ਹੁੰਡੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਹਨਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਤੋਂ ਹੋਰ ਵੀ 
ਜਗ੍ਹਾ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੱਥਾ ਟੇਕਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਟਰਸਟ 
ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਇਕੱਠਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਵੈ'ਕਟੇਸ਼ਵਰ 
ਦੋ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਲੱਡੂਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ. 


6੧ 


ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਨਾਲ ਮੋਫਰ ਨੂੰ ਹਜਾਰਾਂ ਰੂਪ ਰੋਜਾਨਾਂ 


ਦੀ ਆਮਦਨ ਹ੍ਰੰਦੀ ਹੈ । 

ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋ 8000 ਏਕੜ ਜਮੀ$ ਹੈ । 
ਯਨੀ 'ਭਗਵਾਨ' ਲਈ ਕੌਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਹਦਬੋਦੀ ਕਾਨੂੰਨ 
ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਆਮਦਨ ਕਰ ਜਾਂ 
ਜਾਇਦਾਦ ਟੈਕਸ ਦੇਣਾ ਪੈਦਾ ਹੈ । ਇਕ ਪਾਸੇ ਇਸ 
ਅਧੌਤੀ ਭਗਵਾਨ ਕੋਲ 8000 ਏਕੜ ਜ਼ਨ ਹੈ ਜਦ ਕਿ 
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਇਹਨਾਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੋ ਆਸ਼ ਪਾਸ ਰਹਿਣ ਵਾਲ਼ 
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੱਤਾਂ ਮਿਹਨਤਤਜ਼ ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਗੁਜਾਰੇ ਲਈ ਚਾਰ 
ਜਿਆੜ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਹੀ 'ਹਨ। 
ਸ਼ੁਰਧਾਲ਼ਆਂ ਦੀ ਲੁੱਟ, ਵਿਹਲੜ 

ਇਸ ਬੋਬਾਹ ਆਮਦਨੀ ਦਾ' 'ਰਿੱਸਾ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ 
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਜੋਬ ਵਿਚ ਚਝਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । 
ਪੁਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਧੈਂਤਾ ਪੁਰਤ ਦਤ ਪੁਸ਼ਤ ਚੰਲਡਾ ਹੈ । ਇਹ 
ਜੱਤੀ ਪੁਕਾਰੀ ਆਪਣੀ ਪੂਜ' ਦੇ ਰੱਕ ਅਗਾਂਹ ਠੇਕੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ 
ਵੇਚ (ਫੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਠੇਕੇ _ਆਮ ਕਰਕੇ 3 ਤੋ 5 
ਲੱਖ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਉਪਤ ਅਗਾਂਹ ਹਰੇਕ _ਠੇਕੇਦਾਰ 
ਦਿਰ ਪੈਜੋ ਤ` ਦਗਣੇ ਦੇ ਲਗਤਗ ਮੁਨਾਰ' ਕਮਾਉ'ਦਾ ਹੈ । 
ਇਤ ਅਨੁਾਨ ਮੁਤਾਬਿਕ 8 ਕੁ ਲੱਤ ਦੇ ਸੁਡਾਤਾਂ ਠੇਤਿਆਂ 
ਤੋਂ ਠੇਕੇਦਾਰ 20 ਲੱਤ ਰੁਪਏ ਦੇ ਡਜਤਗ ਮੁਨਾਫ' ਕਮਾ” 


ਉੱਤੇ ਹਨ। ਇਥੇ ਦੇ ਪੁਜਾਰੀ ਹੋਣ ਦਾ ਹੱਕ ਰਖਣ ਵਾਲੇ 


ਅਤੇ ਠੋਕੋਫਾਰ ਮਦਰਾਸ ਜਾਂ ਹੌਰ ਵੱਡੇ ਸ਼ ਹਰਾਂ ਵਿਚ 
ਆਪਣਿਆਂ ਬੰਗਲਿਆਂ ਵਿਚ ਬੈਠਦੇ ਹ5 ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ 
ਏਜੌਟ ਉਂਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਦਰ ਦੀ ਅਆਮਵਫਨ ਵਿਚੋ” ਹਿੱਸਾ 
ਵਿਕੱਡਾ ਕਰ ਕਤ ਕੌ ਕੈਠੇ ਬੈਠਾਇਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਰਹਿੰਦੇ 
ਰਭ। ਇਸੇ ਤਤਾਂ ਦੇ ਇਕ ਜਦੀ ਪੁਜਾਰੀ ਦਾ ਕੌਂਸ ਸਾਹ- 
ਮੁਣੇ ਆਇਆ ਹੈ ਜੋ _ਕੈਨੈਡਾ ਵਿਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਜ- 
ਨੀਅਰ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ 2? ਸਾਲ ਤੋਂ ਕੈਨੇਡਾ ਹੀ ਥਹਿ 
ਰਿਰਾ ਹੈ। ਪਤ ਉਸਦੇ ਏਜੰਟ ਉਸਦੈ ਲਦੀ ਫਿਰ ਵੀ ਇਕ 
ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਦੇ ਕਰੀਬ ਸਲਾਨਾ ਉਜਦਾ_ਹਿੱਜਾ ਇਕੱਤਰ 
ਕਰਕੇ ਭੇਜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ 

'ਭੁਗਵਾਨ' ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਇਹ ਆਮਦਨ ਤਾਂ 


, 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


1 ਦੀ ਐਸ਼ 


ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੌ ਬਿਨਾਂ ਭਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ 
ਅਤੇ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਢੰਗ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਲੱਖਾਂ 
ਰੁਪਤੇ ਦਿਕੋ” ਦੇ 'ਬ3 ਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । 
ਸ਼ਤਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਗਿਝਤੀ ਬਹਤ ਜਿਮਾਦ' ਹੋਣ ਕਾਰਣ 


/ <੨ 
(07 
(4? 


ਇਥੇ ਹਤ ਜਗ੍ਰ' ਲੰਮੀਆਂ ਲੰਮੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਲੱੀਆਂ 


ਹੁੰਤੀਆਂ ਹਨ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਹਤ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਹੀ ਪੈਸੇ ਦੇ ਕੇ ਇਹਨਾ 
ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚ ਖੜ੍ਨ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । (ਜਿਵੇਂ 
ਭਗਵ'ਨ ਦੇ ਜੇ ਮੁਫਤ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨੇ ਹੌਣ ਤਾਂ 8-10 
ਘੰਟੇ ਲੱਗ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਦ ਕਿ -5 ਰੁਪੈ ਦਾ ਟਿਕਟ ਲੈ ਕੇ 
ਵਿਹ ਕੈ ਜਠਤੀ ਹੀ ਨਿਬੋੜਿਆ_ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ 
ਇਹ ਟਿਕਟਾਂ ਵੀ ਕੁਝ ।ਨਰ਼ਾੰਚਤ ਸਮੇ ਲਤ ਹੀ ਵਿਕਦੀਆਂ 
ਹਨ, ਵਿਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਇਹਨਾਂ ਫਿਤਣਾਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ 
ਤੋ ਬਲੈਕ ਹੁੰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ 
ਜੋਬਾਂ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ ।) ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਚੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ 
ਲੱਡੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭੰਧ ਅਧੀ3 ਹੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ 
ਹਨ ਜਿਨਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਲੱਖਾਂ ਰੁਪਏ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਐਨੀ 
ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਲੋ ਇਹਨਾਂ 
ਲੱਡੂਆਂ ਵਿਚ ਸਮਾਨ ਆਦਿ ਦੀ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਘਪਲੋਬ ਜ਼ੀ 


ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਕਰਤੇ ਧਰਤੇ ਖ੍ਰਬ ਹੱਥ ਰੰਗਦੇ ਹਨ। ਘੂ 


ਟਰਸਟ ਵਲੋਂ ਉਥੇ ਭਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਧਤਮਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਅਤੇ 
ਰਹਿਣ ਲਤੀ ਹੋਰ ਥ ਵ' ਬਣਾਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ । ਨਿਯਮਾਂ 
ਅਨੁਜਾਰ ਤਾਂ ਉਥੋ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕੋਂਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀ” ਲਿਆ 
ਜਾਂਦ' ਪਰ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜਗ੍ਹਾ `ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿਤੀ 
ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੌ ਤੁਝ ਨ' ਕੁਝ ਭੇਟਾ ਚੜ੍ਹ 'ਉ ਦੇ ਹਨ । 
ਅਮਲ_ਵਿਚ ਅਸੀ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੇਵਲ 
ਅ'ਜਹੋੇ _ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ `ਚੜਵੇ _ਚੜਾ ਕੇ ਰੋਜਾਨਾਂ 
ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਂਵਾਂ ਦਾ ਹੱਲ #ਹੀ” ਹੁੰਦਾ । ਜੇ 
ਦੋਸ਼ ਤਰਾਂ ਦੁੱਖ-ਕਸ਼ਟ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਅੱਜ ਭਾਰਤ 


ਵਿਚ ਤਾਂ ਕੌਟੀ ਮਨੁੱਖ ਦੂਖੀ ਹੀ ਨਾ ਹੈਦਾ, ਪਰ ਅਸਲੀ= “ 
ਅਤ ਇਸਦੇ ਉਭਟ ਹੈ।ਸੋ ਲੋੜ ਹੈ ਕਿ ਏਧਰ ਸਮਾ] - 


ਜ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਧਨ ਬਰਬਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸਨੂੰ 
ਉਸਾਰੂ ਪਾਸੇ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਅਜਿਹਾ ਸਮਾਜ ਉਸਾ- 
ਰਿਆ ਜਾਵੇ ਜਿਸਦੇ ਲੋਕ ਵਧੀਅਆ' ਜਿੰਦਗੀ ਜਿਉਣ ਲਈ 
ਕਿਸੇ ਸਵਰਗ ਦੀਆਂ ਕਲਪਨਾਵਾਂ ਹ। ਨਾ ਕਰਦੇ ਰਹਿਣ 


ਸਗੌ' ਇਹਨ' ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਵੀ ਸਾਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਂ। 


ਵਿਗਿਅਂਨਕ ਵਿਚਾਂਰ 


>> =ਦ” ੯੨੦੮੨. 


4 


ਇ ੨੪ ੨੨ ੪ 
ਬਾਦੁ ਰੱਡ ਦੇ ਦੱੜ-ਪਰਡਾਵ 
ਉਨ੍ਹ ਦਿਨੀ ਮੱਧ ਗਰਮ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਆਲੌਕਿਕ 
ਪੁਰਛਾਵਿਆਂ ਨੇ ਅਤੰਕ ਮਚਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ! ਭੁੱਠੀ ਵਾਂਗ 
ਦਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਾਲੋਂ ਬਾਰਾਂ ਚੌਤਾਂ ਫੱਟ ਲੰਮੇ ਦੇਤ ਸਾਏ 
ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਘਾਤ ਲਾਈ ਰਖਦੇ । ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ 
ਹੈ ਕਿ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਤਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਔਰਤਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ । ਮੱਧ 
ਗ੍ਰਾਮ ਚੌਕ ਨੇੜੇ ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ ਕਸਬੇ ਵਿਚ ਸਿਨੇਮਾ ਹਲ ਹੈ 'ਸ੍ਰੀ 
ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਿਨੇਂਮਾ' । ਵਿਕ ਹੌਰ ਸਿਨੇਮਾ ਦੂਜੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ 
ਹੈ 'ਵਿਖਲਾ ਸਿਨੇਮਾ” ॥` ਬਰਾਸਾਤ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤੋ” 
ਨਿਕਲ) ਪੱਕੀ ਸੜਕ-ਬਾਦੂ ਤਡ-ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਸਿਨਮਿਆਂ ਦੇ 
ਨਾਲ ਦੀ ਹੋ ਕੇ ਬਾਦੂ ਗ੍ਰਾਮ ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਰਸਤੇ ਵਿਚ 
ਇਕ ਪਿੰਡ ਵੀ ਪੈਦਾ ਹੈ ਦਿਗਬੇਰੀਆ । ਇਸ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕੇ 
ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਨਹੀ” ਹੈ, ਤੋਂ ਸੂਰਜ ਡੁਬਦੇ ਹ। ਸਾਰ! 
ਇਲਾਕਾ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਬੇਟਰੀ ਜਾਂ 
ਲਾਲਟੈਨ ਲੈ ਕੌ ਹੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਜਾ ਸਤਦਾ ਹੈ । 

ਮੱਧਗਰਾਮ ਦਾ ਇਹ _ਇਲਾਕਾਂ ਗੌਰ _ਕਾਨੂੰਨੀ 
ਹੂੰਮਾਂ ਲਈ ਕਾਫ਼) ਬਦਨਾਮ ਹੈ । ਕਤਲ, ਰਾਹਜਨ), ਬਦ” 
ਫੈਲੀ, ਤਸਕਰੀ ਆਦਿ ਅਪਰਾਧ ਅਕਸਰ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿਦੇ ਹਨ । 
ਸਥਾਨਕ ਲੌਕ ਇਸ ਦੇ ਆਦੀ ਹੌ ਚੁੱਕੇ ਹੋਨ । ਪੁਲਿਸ ਕੋਲ 
ਜ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰਨਾ ਫਜੂਲ ਹੈ ਕਿਉ ਕਿ ਅਪਰਾਧੀ ਆਪਣੇ 


ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਪਹੁੰਚ ਦੋ ਜੋਰ ਝੇ ਸ਼ਰੇਆਮ ਹਿੱਕ ਤਾਣ 
ਕੋ ਪਮਿਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਬਾਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 'ਮਹੀਨਾ' 
ਹੀ ਜ਼ਾਂਦਾ ਸੀ ਤੇ । ਹੁਣ ਵਿਕ ਨਵੀ' ਮੁਤੀਬਤ ਆ ਟੁੱਟੀ 
ਸੀ-ਢੈੱਤ ਪਰਛਾਵੇ” ' ਸੁੰਨਸਾਨ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚ ਜਾਣ 
ਵਾਲੀਆਂ ਔਤੜਾਂ ਨੂੰ ਇਹ _ਆ -ਦਬੋਚਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ 
ਬਲਾਤਕਾਰ ਕਰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੱਪ੩ ਖੋਹਕੇ ਨੰਗੇ ਜਿਸਮ 
ਕੱਢ ਦਿੰਦੇ । ਮਰਦ ਰਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕੁਝ ਨਹੀ” ਕਹਿੰਦੇ 
ਜਨ। ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਮਝ ਨਹੀ” ਸੀ ਆਉਦਾ । ਪੁਲੀਸ ਤੋ” 
ਇਲਾਵਾ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਜੋਰ ਲਾ! 
ਹਟੀਆ ਸਨ । ! 

ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਝਾਂ ਮੱਧੰਗ੍ਰਾਂਮ ਸ਼ਾਣੇ ਵਿਚ ਨਵਾਂ ਥਾਂਣੋ- 
ਦਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲੋ ਮਾਇਤੀ ਤੈਨਾੜ਼ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ 
ਦੈਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਆਂ ਦੇ ਇਤ ਰਹੱਸ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਕੌਸ਼ਿਸਾਂ 
ਰਰ ਕੀਤੀਆਂ । ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਜਿਆਸੀ ਰਸੂਖ ਵਾਲੇ ਬਦਮਾਸ਼ 
'ਓਮਰ' ਨੇ ਥਾਣੇਦਾਰ ਕੋਲ ਕਿਸੇ ਬੰਦੇ ਰਾਹੀ” ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ 


ਜਨਵਰ/ਫਰਵਰੀ 


ਨੇ ਇਸ ਪੋਸ਼ਕਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ_ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਬ-ਇਨਸ- 
ਪੈਕਟਰ ਦੱਤ ਨੂੰ ,ਓੰਮਰ' ਦੀ_ਗ੍੍‌ਰਫਤਾਰੀ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਦੇ 
ਦਿੱਤੇ । 'ਓਮਰ' ਨੂੰ ਗਿ੍‌ਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆਂ ਗਿਆ 1 
'ਉਮਰ' ਦੇ ਹਿਮਾਫਿਤੀਆੰ ਨੇ ਥਾਣੇ ਦਾ ਘਿਰਾਓ ਕਰ ਦਿੱਤਾ 
ਨਾ- ਰੋਬਾਜੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਮਾਇਤੀ ਨੇ _ਨਿੱਡਰ_ ਚੇ ਕੇ ਦੰਗਾ- 
ਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਚਲਾਉਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦੇ ਕੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ । 
ਇਕ ਵੱਡੇ ਨੌਤਾਂ ਨੇ ਟੈਲੀਫੋਨ ਕਰਕੈਂ 'ਓਂਮਰ” ਨੂੰ ਛੱਡਣ 
ਲਈ ਜੋਤ ਪਾਇਆ । ਥਾਣੇਦਾਰ ਨੂੰ ਤਬਾਦਲਾ ਕਰਾ ਦੇਣ 
ਦੀ ਧ।ਕੀ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਮਾਇਤੀ ਟੱਸ ਤੋ ਮੱਸ ਨਾਂ ਹੋਇਆ । 
ਉਹ 'ਓ4ਰ' ਤੋਂ ਦੈੱਤ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਰਾਹ 
ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੌਦਾ ਸੀ । ਓਮਰ ਤੋਂ ਦੰ'ਤ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ 
ਬਾਰੇ ਪੁੱਛ ਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ । ਓੰਮਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ "ਮੈ 
ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਨਹੀਂ-ਪਰ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਬਈ ਪੰਦਰਾਂ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ 
ਦੈਤ ਪ੍ਰਛਾਵੇ',(ਜੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਵਾਂਗ ਦਗ= 
ਦੀਆਂ ਹਨ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਹਨੇਰੇ ਵਿਰ ਕੁੜੀਆਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਗਾਵਿਬ 
ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।' ਟੂ 

“ਤੈਨੂੰ ਕੀਹਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ?ੈ' 

'ਰਿਕਸ਼ੋ ਵਾਲਿਆਂ ਨੋ ।” 

“ਉਨ੍ਹਾਂ ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਦੱਸ _ 

“ਗੋਬਿੰਦ, ਕਲੂਆ, ਸ਼ੁਲੇਮਾਨ ਤੋ ਇਦਰੀਬ ।” 

“ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਉੱਤੇ ਹਮਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਢੋ” 

ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਤੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈ” ?” 5 

“ਜੀ ਠਹੀ`। ਸੁਣਿਆ ਹੈ, ਤਕਰੀਬਨ 80-90 
ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਫੜੀਆਂ ਉੱਪਰ ਹਮਲਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਪਹਿਲ 
ਕਾਮਦੇਵ ਪੁਰ ਮੰਦਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਹਿਤ ਜੀ ਨੇ ਭਾਰੀ ਯੱਗ ਕਰਵਾ 
ਇਆ ਸੀ । ਕੁਝ ਦਿਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰਹੀ ਪਰ ਫੇਰ ਓਹੀ ਰੁੱਲ੍ਹ੧ 
ਗੁੱਲਾ ।” 

ਖ਼ਾਇਤੀ ਨੇ [ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਚਾਰੇ ਰਿਕਸ਼ਾ-ਚਾਲਕਾਂ 
ਨੂੰ ਥਾਣੇ ਬੁਲਾ ਲਿਆ । ਗੋਬਿੰਦ ਨੇ _ਦੱਜਿਆ--''ਕੋਈ ਢੋ 
ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਹੋਏ ਹੋਣਗੇ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉਪਰ ਮੈ“ ਵਿਕੱਲਂ 
ਹੀ ਰਿੰਕਸ਼ੇ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਮੀ'ਹ ਬਹੁਤ ਪੈ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਇੱਕ 
ਲੋਕਲ ਗੱਡੀ ਆਈ। ਲੌਕ ਉਤਰ ਕੇ ਮੀਹ ਤੋ” ਡਰਦੇ 
ਛੱਪਰਾਂ ਹੇਠ ਖਲੋਂ ਗਏ । ਦੋਂ ਜਨਾਨਾ-ਸਵਰੀਆੰ ਲੇ ਮੌਰੀ 
ਰਿਕਸ਼ਾ ਸਾਸਨ ਗ੍ਰਾਮ ਵਾਸਤੇ ਕਰਵਾਈ । ਉਹ ਮ'-ਧੀ ਰੋਣ 
ਗੀਆਂ । ਇਕ ਅੱਧਖੜ ਉਮਰ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਵਾਲੀ ਮੋਣ 
ਜਿਹੀ ਤੀਵੀ' ਸੀ ਤੇ ਦੂਜੀ ਅੱਲੜ੍ ਮੁਟਿਆਰ । 


7 ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚ 


ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਨੋ ਪੁੱ (ੱਛਿਆ 
-= “ਜਹ ਹਾਂ । ਜਦੋ” ਸਾਡਾ ਰਿਕਸ਼ਾ ਬਾਦੂ ਰੋਡ ਤੋ 
_ ਆਇਆ, `ਤਾਂ ਹੱਥ ਨੂ ਰੱਥ ਨਹੀ” ਸੀ ਦਿਖਾਈ ਢਿੰਟਾ ॥(. 
`` ਮੇਗੀ ਰਿਕਸ਼ਾ ਦੇ ਧੁੰਦਲੋ ਲੰਪ ਦੇ ਚਾਨਣ ਵਿਚ ਜਦੋ ਅਸੀ 
'ਗਬੇਰੀਆ ਪਿਤ ਢੋ ਨੌੜੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਮੋਰਾ ਦਿਲ ਧੜਕਨ 
ਲੋ ਪਿਆ ਮੈ” ਦੂਕੋ ਰਿਕਸ਼ਾ-ਚਾਲਕਾਂ ਤੋਂ“ ਦੈ ਤਾਂ ਬਾਰੇ 
_ਸ਼ੁਣਿਆ ਸੀ । ਮੈ“ ਰਿਕਸ਼ਾ ਤੇਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ । ਪਰ ਅਚਾ- 
ਚਾਰ ਦਿਓ ਜਿੱਤੀਆਂ ਆਕ੍ਰਿਤਰੀਆਂ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚੋ“ ਹ 
ਗਟ ਹੋ ਗਈਆਂ । ਮੈਂ” ਰਿਕਸ਼ਾ ਰੋਕ ਲਿਆ ; ਉਹ_ 
7 ਹੱਥ ਉੱਚੇ ਚੇ ਹੋਣਗੇ । ਉਹਨਾਂ ਦੋ ਸਿਰ ਤਾਂ ਨਹ” ਸੰ) 
ਦਿਸਦੇ ਪਰ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਮਚਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਿਸਦੀਆਂ ਸਨ। 
ਸੇਠ ਰਾ ਸੰਘ ਸੁੱਕ ਗਿਆ । ਮੈ “ਰਾਮ, ਰਾਮ ਜਪਣ 


ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਅਜੀਬ ਸੀ, ਕੁੜੀਆਂ ਵਰਗੀ ਹੌਲ) ਹੌਲ 
੨ ਜੇਹੀ । “ ੫41 
ਰ੍ `_` “ਉਹ ਦੈਤ ਮੇਰ) ਰਿਕਸ਼ਾ ਖਿੱਚ _ਕੇ ਇੱਕ _ਝਾੜੀ 
` ੩੪ ਚ ਲੌ ਵੜੇ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਤੇ ਮਹ ਘੁੱਟ ਕੋ ਬੰਨ੍ਹ 
ਨ ਤੇ ਤੋਂ ਮੂ ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਕੇ ਦੋਵਾਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ 
ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਗਾਇਬ ਹੋ ਗਏ । ਕੋਈ ਦੋ. ਘੁੰਟੇ ਪਿੱਛੋ” 
ਹਨਾਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ਼ ਲੈ ਆਏ । ਲੱਪ ਦੇ 
ਨਹੂਣ ਵਿਚ ਮੈ` ਵੇਖਿਆ ਉਹਨਾਂ ਦੌਵਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡੇ 
ਕੌਈ ਠ ਕੱਪੜਾ ਨਹੀ” ਸੀ । ਉਹ ਫੁੱਟ ਵੀ ਦੀਆਂ 
ਰ੍ । ਕੜੀ ਤਾਂ ਵਿਚਾਰੀ ਦਰਦ ਨਾਲ ਦੂਹਰੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾਂਦੀ 
ਜੀ। ਟੈਂ 'ਤਾਂ ਨੇ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ 'ਰਿਕਸੇ ਸੇ 'ਤੇ _ਬਠਾਇਆ ਅਤੇ ਫੇਰ 
ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਗੁੰਘ ਹੋ ਗਏ। 
` “ਸੋਟੀ ਜਨਾਨੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ (ਰਿ ਤੇ ਰੋ ਦਿਅ। 
ਦਿਆਂ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ' 'ਵੀਰਾਂ ! ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਾ ਦੱਸੀਂ, 
ਰੁ ਰੀ ਧੀ ਢਾ ਵਗ ਨਹੀਂ ਚੌਣਾ ।' ਮੈ ਪਾ ਪਟਕਾ 


੨ 


7 ਸੀ, `ਉਹ ਘਰ ਮੰ ਨੰ ਵਿ ਸਕਦਾ ਡੇ (10. 
“ਜੀ ਜਨਾਬ, ਗੰਨੇ ਝੱਟ ਕਿਹਾ 1 


ਰ੍ _ਲੱਗਿਆ। ਵੀਤਾਂ ਠੇ ਕਿਹਾ, ਊਅਸੀ” ਹਨੇਰੇ ਦੇ ਪਿਸ਼ਾਚ _ 
`ਰਾਂ॥ ਅਸੀਂ ਚਾਨਣ ਵਿਚ ਵਿਖਈ ਨਹੀ” ਚਿੰਢੇ ।' ਉਹਨਾਂ 


ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਦੈਂਤ ਪ੍ਰਛ, 


< ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਸ੍ਰੀ ਮਾਇਤ ਨੂ ਦਾ 


_ਕਲੂਆ, ਸੁਲੇਮਾਨ ਤੈ ਇਦਰੀਸ ਨੈ ਵੀ_ਸਿਨੈਮਾ ਰ 


ਵੇਖਣ ਦੀਆਂ ਸ਼ੌਕੀਨ ਪੇ'ੂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਵਪਰੀਆਂ ਅਜਿ- 


ਹੀਆਂ ਹੀ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦ। ਵੇਰਵ' ਦਿੱਤਾ । ਪਰ _ਉਹ ਨਾ ਤਾਂ 
ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਪਛਾਣਦੇ ਸਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦਾ ਘਰ 
ਜਾਣਦੇ ਸਨ, ਕਿਉਕਿ ਦੈ ੩' ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਈਆਂ ਔਰਤਾਂ 
ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਛੱਡ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ ਸਨ । 

` ਸਰੀ ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਹੋਰ ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 


ਨੂੰ ਘਰ ਚਲੋਂ 
ਜਾਣ ਲਈ) ਕਿਹਾ ਪਰ ਗੋਬਿੰਦ ਨੂੰ ਆਪਣ) ਜੀਪ ਵਿਚ 


ਚੜ੍ਹਾ ਕੇ ਸ਼ਾਸਨਗ੍ਰਾਮ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । ਜਿਸ ਘੋਰ ਤੱਤ ਗੋਬਿੰਦ 
ਸੀ'ਹ ਵਾਲ) ਰਾਤ 'ਦੈੱਤਾ” ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੋ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਛੱਤ 
ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ ਉਸ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਔਰਤ ਤ ਕੇ ਬੱਚਾ 
ਰਭਦੇ ਸਨ । ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਂ ਆਰਤੀ ਮਜੂਮ- 
ਢਾਜ਼ ਦੱਸਿਆ । ਉਸਦਾ ੫੩ ਦੂਰ ਕਿਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੌਕਰ 
ਕਰਦਾ ਸੀ । ਉਸਨੇ ਦੱਸਿ-” ਕਿ ਉਹ ਖੁਦ ਦੈਤ ਪ੍ਰਛਾ- 
ਵਿਆਂ ਦੀ ਹਵਸ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ.ਗ਼ਟੀ ਸੀ ।. ਉਸਦ ੫੩੭ 
ਲੌਣ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਭਣੇਵੀ" ਉਸ ਰਾਤ ਉਸ ਕੋਲ ਆ 
ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਰਾਹ ਵਿਚ ਆਪ ` ਵੀ. ਢੌ'ਤ/ ਦੇ 
ਹੱਥੇ ਚੜ੍ਹ ਗਈਆਂ । ਆਰਤੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ 


ਅਤੇ ਉਸ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਔਰਤਾਂ _ਢੌ-੩- -ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ, 


ਹੱਥੋ' ਪੱਤ ਲੁਟਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਕੋਦ) ਵੀ ਆਪਣੇ 


ਬੈਦਿਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਬਤ ਨਹੀ” ਦਸਦੀ । ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੇ 


ਰ੍ ਆਦਮੀ ਆਪਣੀਆਂ ੫੩ਨਆਂ ਨੂੰ ਘਰੋ ਕੱਢ ਸਕਦੇ ਹਨ 


ਤੋ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੜੀਆਂ ਦੇ 
ਡਰ ਹੈ। ਆਰਤੀ ਨੇ ਏਮ ਕਰਕੇ ਪਲਿਸ ਕੋਲ ਰਿਪੋਰਫ ਲਿਖ= 


_ਵਾਉਣ ਤੋ” ਵੀ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਆਰਤੀ 
ਵਿਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ਼ ਬਦਫੈਂਲ) ` 


ਠੀਤੀ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗ ਫ੍ਰੀ ਤ੍ਹਾਨੂੰ ਦੈ'ਤਾਂ ਵਰਗੇ ਲੱਗੇ 7” 
ਆਰਤੀ ਦੇਵੀ ਨੇ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ।ਸਰ _ਝਕਾਉ'ਦਿਆਂ ਉੱਤਰ 
ਦਿੱਤਾ, " ਕਰਿ ਨਹੀ ਸਕਦੀ ਪੁਰੁ 
ਵਰਗੇ ਹੀ । 

.ਅਸਲ ਵਿਚ ਵੱਡ ਵੱਡੇ ਕੱਦ- 
ਅਵਾਜ਼ ਤੇ ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਾਟਾਂ ਫਾਂ 


ਗ ਮੱਚਦੀਆਂ ਅਖਾਂ ਰੋਣ 
ਕਰਕੇ, (ਦੀ ਤੀ ਪ੍ਛਾਵਿਆਂ 


ਦੀ ਹਵਸ ਦਾ ਇਕਾਰ ਹੋਈਆਂ 
ਔਰਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂ ਅਲੌਕਿਕ ਦਾਨਵ ਹੀ ਸਮਝਦੀਆਂ ਸਨ । 


ਕਿਸੇ ਭੂਤ,ਪ੍ਰਤ, ਦੋ: 'ਤ ਪਿਸ਼ਾਚ ਅਦਿ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ 


ਲੁ ।ਵਚ ਕਾਲਾ ਨਜ਼ਰ 
ਆਉ”; ਦਾ ਸ਼ੀ । ਹਉ ਨ ਮਿ ਹਲ ਰ 


ਤਿ ਭਾਵ' ਲਾਗਲੇ ਰ੍ 


ਦੌ ਅਣਵਿ%ਹੇ ਰਹਿ ਜਾਣ ਦਾ 


ਸਨ ਤਾਂ ਉਹ ਮਰਦ ` 


ਕਾਠ, ਬਰੀਕ ਅਜੀਬ 


1 


`` ਗਈਆਂ । ਰ'ਭ ਦੇ ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੋ ਦੋ 


ਦਾ ਪਰਦਾ ਫਾਸ ਕਰਨ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਐਸ. ਡੀ. ਓ. ਅਤੇ 
ਬੀ. ਡੀ. ਓ. ਦਾ ਸਾਥ ਮੰਗਿਆ । ਸਥਾਨਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਖੁ 
ਡਰੇ ਹੋਏ ਸਠ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਇਤੀ ਦੇ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ 
ਉਤੇ ਭਰੋਸਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰਾ ਸਾਥ ਦੱਣੋ ਦਾ 
ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ। ਪਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਤੱ 
ਪਹਿਲਾਂ ਐਫ. ਆਈ. ਆਰ- ਦਰਜ _ਰੌਣੀ ਜਰੂਤੀ ਸੀ। 
ਮ ਇਤੀ ਏਜ ਸੋਚ ਵਿਚ ਚਿੰਤਤ ਸਨ ਤਿ ਅਚਾਨਕ ਵਿਕ 
ਇਸਤਰੀ ਨੇ ਥਾਣੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ । ਸ੍ਰੀ ਮਾਇਤੀ ਦੇ 
ਪੱਛਣ ਤੋ ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦੈ ਤ ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ 
ਦੀ ਹਵਸ ਦੀ ਸ਼ਿਕ'ਰ ਹੋ ਗਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ 
ਰਿਖੋਰਟ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣ ਆਈ ਹੈਂ। ਉਸ ਔਰਤ ਨੇ 
ਰਿਪੋਰਫਣ ਲਿਖਵਾਈ, ''ਰਾਤ 3 ਸਤੰਤਰ, 1983, ਦਿਨ 
ਸ਼ਨੀਵਾਰ, ਗੀਤਾ ਘੋਸ਼, ਪਤ) ਦਾ ਨਾਂ ਸੰ) ਹਰਿੰਦਰ ਨਾਥ 
ਘੋਸ਼, ਉਮਰ 33 ਸਾਲ, ਪਿੰਡ _ਸਿਮੁਲੀਆਂ--.... ।' ਉਹ 
ਔਰਤ ਰਿਪੋਰਟ ਲਿਖਵ'ਉ'ਦੀ ਗਈ!'"ਸੀ ਕ੍ਰਿਸ਼5 ਟਾਕੀਜ 
ਵਿਚੋ“ ਸਿਨੇਮਾ ਦੇਖ ਕੇ ਮੈ` ਅਤੇ ਮੇਰੀਆਂ ਚਾਰ ਪੰਜ ਗਵਾਂ- 
ਦਣਾਂ ਪਿੰਡ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀਆਂ ਸਾਂ। ਰਾਤ ਦੇ ਸਾਢੇ ਦਸ 
ਵਜੇ ਸਨ। ਅਸੀ ਅਉ'ਦੀ ਇਕ ਆਣੋ-ਟਿਕਸ਼ਾ ਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ 
ਕਰੀਬ ਜਦ! ਸਾਡਾ 
ਰਿਕਸ਼ਾ ਦਿਗਥਰੀਆ' ਪਿੰਡ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਚਾਣਚਕ 
ਕਈ ਦਿਓ-ਕੱਦ ਪ੍ਰਛਾਵੇ' ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ । ਉਹ ਸਾਨੂੰ 


ਰ੍ ਰੋਂਦੀਆਂ-ਪਿਟਦੀਆਂ ਨੂੰ ਘੜੀਸ ਕੇ ਨੇੜੇ ਹੀ- ਇਕ ਬਗੀਚੇ 


ਵਿਚ ਲੈ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਦੌੱ'ਤਾ ਨੇ ਸਾਡੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 


` ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜਬਰਦਸਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦ੍ 


`ਸ'ਡੀ ਹਰ ਕੋਜ਼ਿਸ਼ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀਂ । ਉਹਨਾਂ ਨੌ ਸਾਡ ਸਾਰੇ 
ਕਪੜੇ ਲਾਹ ਦਿੱਤੇ ।' ਸਾਨੂੰ ਸਾਡੀਆਂ ਸਾਡੀਆਂ, ਖੇਟੀਕੋਟ, 
ਬਲਾਉਜ, ਅੰਗੀਆਂ ਠੂਝ ਵੀ ਵਾਪਸ ਨਹੀ” “ਸ਼ਿਲਿਆ । ਰਾਤ 
ਨੂੰ ਕਰੀਬ ਬਾਰਾਂ ਵਜੇ ਸਾਨੂੰ ਉਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ 'ਦੈ' ਵਿ ਨੇ 
ਇਕ ਮੈਟਾਡੋਰ ਨੂੰ ਸੜਕ ਉਤੇ ਰੋਕ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹਾ 
ਦਿੱਤਾ। ਮੈਟਾਡੋਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ੋਨਪੁਤਰ ਪਿੰਡ 
ਲੜੋ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ । ਸਾਨੂੰ ਉਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਤੁਰ ਕੇ ਘਰ 
ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । ਸ਼ਰਮ ਦੇ ਮਾਰੇ ਅਸੀ' ਤਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁਝ 
ਨਹੀ” ਦਸਿਆ, ਮੈਥੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕੁਆਰੀਆਂ 
ਸਨ ।” 

ਐਫ. ਆਈ. ਆਰ- ਲਿਖਵ'ਉਣ ਤੋ" ਬਾਦ ਗੀਤਾ 

ਦੇਵੀ ਚਲੀ ਗਈ' । ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਂਲ ਮੁ'ਇਤੀ ਨੇ ਢੈ'ਤ- ਪ੍ਰਛਾ- 
`ਵਿਆਂ ਨੰ ਰੌਗੇ ਹੱਥੀ ਫੜਨ _ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਲੀ [ਦਜ-> 
`ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


__ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜਗਮਗਾ 


ਰ ਐਮ. ਸੀ ਵਿਸਵਾਸ ਨੇ ਕਿਹਾ, 


ਕਾਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ । ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿਚੋ” ।ਕਿਸੋ ।੬ 


ਬਾਦੂ ਜ਼ੌਡ ਵੱਲ ਵਧਣ ਲੱਗੀ । ` ਵਿਗਬੇਰੀਆਂ ਮਤ ਦੇ ਨੌਵੀਂ 
ਅੱਤਾਂ ਵਰੋ ਅੱਗ ਵਰ੍ਹਾਉਦੇ ਦਿਓ-ਕੱਦ ਪ੍ਰਛ'ਵਿਆਂ ਨ ਰ੍ 
ਰਿਠਸ਼ਾ ਨੂੰ ਰੋਕ ਲਿਆ । ਰਿਕਸ਼ੇ ਵਾਲਾ ਬਣ ਲੱਗ ਪਿਆ (0. 
ਅਚਾਨਕ ਟਾਰਚ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਗ ਪਈ । ਸੜਕ ਦੇ ` 
ਦੋਵਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੌਂ ਦੇਂਤ-ਪ੍ਰਛਾਵਿਆਂ ਉੱਤੋਂ ਡਾਂਗਾਂ ਦੇ ਵਾਰ 
ਹੌਣ ਲਗ ਪਏ । ਪਰ ਕੋਈ ਪੰਦਰਾਂ ਫੁੱਟ ਉੱਚੇ ਇਹਨਾਂ 
ਅਕਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਡਾਂਗਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਅਸਰ ਹੀ ਨਾ ਹੋਇਆ, _ 
ਸਗੋ" ਦੈ'ਤਾਂ ਨੇ ਡਾਂਗਾਂ ਮਾਫਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾ ਚਿੱਤਾ। _ 
“ਹਾਲਟ !' ਕਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਚੀਕ ਕੇ. 
ਕਿਹਾ, “ਜੇ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਹਿੱਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਗੋਲੀਆਂ 
ਨਾਲ ਛਲਨੀ ਕਰਦੁਰ। ਮੇਰਾ ਨਾਉ' ਕਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਮਾਇਤੀ_ ਰਲ 
ਹੈ 2 ੧ ਚ 
ਦੈਤ 'ਹੱਲੇਂ ਨਹੀ” । ਮਾਇਤੀ ਨੋ ਸੀਟੀ ਵਜਾਈ [` .%% 
ਭੁਰੰਤ ਅੱਠ-ਦਸ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸਬ-ਇੰਸਪੈਕਟਰ ਚੱਤ 
ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਸਾਰਾ ਇਲਾਕਾ ਪੈਟ੍ਰੰਮੈਕਸ ` 


ਉੱਠਿਆ।- ` ਆ 
ਸ੍ਰੀ ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਦੈੱਤਾ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, 'ਅ.ਰ 
ਲੱਕੜੇ ਦੀਆਂ ਨਕਲੀ ਲੱਤਾਂ ਖੋਲ ਦਿਓਂ ਤੇ ਮੁਖੌਟੇ ਵਂ ਲਾਹ 
ਦਿਓ ।"' ਰੂ 0 
ਨਕਲੀ ਲੱਤਾਂ ਅੱਡ ਹੰ ੧ ਦਿਆਂ ਹੀ ਢੰ'ਤ ਅਸਤ ਕੱਦ ` 


ਦੇ ਬੋਦੇ ਰਹਿ ਗਏ ।ਮੁਖੌਟੇ ਲਾਹ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਹੋ. 
ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਬੋਦੇ ਹੀ ਸਾਬਤ ਹੋਏ । ਮੁਖੌਟੇ ਚੁੱਕ ਕੇ ਐਸ. ਡੀ. ` ਸੰ 


''ਵੇਖੋ, ਮਿਸਟਰ ਮਰ ;41 
ਮੁਖੌਟਿਆਂ ਉੱਤੇ ਫਾਸਫੋਰਸ਼ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਬਣਾਏ ਹੋ 


ਹਨ । ਏਸੇ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਮਸ਼ਾਲਾਂ ਵਾਂਗ 
ਮਤ ਲਗਦੀਆਂ ਸਨ। ਸ੍ਰ ਮਾਇਤੀ ਨੇ ਨੰ ਉਹਨਾਂ ਨੌਜਵਾ। 


`ਤ' ਪੁੱਛਿਆ, “ਵਸੀ” ਕੌਣ ਹੋਂ ? ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਦੱਸੋ. "' 
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤ, ਲਾ ਸ਼ੇਖ -..ਸ਼ਕੂਰ ਮਿ 
:<ਖਮਾਜਿਦ...ਦੁਲਾਲ ਅਲੀ ।” ੧... (8 

ਹੱਥਕੜੀਆਂ ਲਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਅਖੌਤ। ਦੈ” 'ਤਾਂ ਨੂ ਥਾਣੇ ।੍ 
ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਪੁਛ-ਗਿੱਡ ਤੋ” ਪਤਾ ਲੱਗਾ_ਕਿ ਉਹਨਾਂ 
ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹੁਣ ਤਕ 110 ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਮੰਹ 


ਆ 


ਨੂੰ ਵੀ ਰਿ ਨਹੀਂ ਸਨ ਰਿ | ਹਿਰ ਵਾਲੇ ਭੂ 


ਾ, 4 


ਲਿਆ ਅਤੇ ਫਫਾ 376/34 ਆਈ. ਪੀ. ਸੀ. ਅਧੀਨ 
ਮੁਜ਼ਰਮਾਂ ਦ£ ਚਲਾਨ ਕਰ ਢਿੱਤਾਂ । 
ਇਉ ਬਾਦੂ ਰੋਡ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਦੈ'ਤ-ਪ੍ਰਛਵਿਆਂ ਦਾ 
ਦਾ ਰਹੱਸ ਖੁੱਲਿਆ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਆਤੰਕ ਖਤਮ 
ਰੋਇਆ । ੨ % 
(“ਮਨੋਹਰ ਕਹਾਣੀਆਂ” ਵਿਚੋਂ ਅਨੁਵਾਦਿਤ 'ਤੇ ਸ਼ੋਖਿਪਤ) 
ਸੰਪਾਦਕ ਦੀ ਬਾਕੀ-- ਰਸ ਆ 
ਦੀ ਇਜ਼ਾਜਤ ਨਾ ਹੋਣੀ ਆਂਦਿ ਉਸਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪਹਿਲ 
ਰੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਲੜਕੀ 
ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਨਰਕ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਦਰਖਾਂਤ ਸੋਚ ਕੈ ਤਿਲ 
ਤਿਲ ਮਰਨ ਨਾਲੋਂ' ਤੁਰੱਤ 'ਸਭੀ' ਹੋਣਾ ਚੁਣ ਸਕਦੀ ਹੈ । 
ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਜਾਏਈਏ ਤਾਂ ਪਤਾ 
ਚਲਦਾ ਹੈ 'ਠ ਰੂਪ ਕਵਰ ਨੂੰ ਸਤੀ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਨ 
ਪਿਛੇ ਸੌਹਰੇ ਘਰ ਨੂੰ ਫੋਕੀ ਮਾਨ-ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਤਾ ਮਿਲਣ ਤੇ 
ਹੋਰ ਵਧੋਰੇ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਪਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡਰਸੀ 
ਕਿ ਰੂਪ ਕੰਵਰ ਦੇ ਜਿੰਦਾ ਰਹਿਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਉਸਦੇ 
ਪੇਕੇ ਦਾਜ ਵਾਪਸ ਲਿਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਦੂਜਾ ਸਤੀ ਮੰਦਰ 
ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਲੱਖਾਂ ਭੁਪਏ ਦਾ ਇਕੱਠ! ਹੋਣਾ ਵ ਹੈ । ਇਹ 
ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਮ ਉਤੇ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ 
ਦੂਹਰੀ ਗੁਲਾਮੀ ਵੱਲ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ 
ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚ/ਰਕ ਤਾਣੇ ਪੇਟੋ ਵਿੱਚ ਉਲਝੀਆਂ 
ਪਈਆ ਹਠ । ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਵਲੋਂ” ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਭੜਕੇ 
ਜਾਂ ਭੜਕਾਏ ਧਾਵਮਿਕ ਜਜ਼ਬਿਆਂ ਨੂੰ `ਆਪਣੌ ਹੱਕ ਵਿਚ 
ਵਰਤਣ ਦੀਆ ਕਮੀਨੀਆਂ ਕੋਸਸ਼ਸ਼ਾ ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ 
ਗੈਭੀਰ ਬਣਾਉ'ਦੀਆਂ ਹਨ । 
ਇਸ ਸਾਰੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਤੋ" ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 
ਮੰਧਯੁਗੀ ਰਸਮਾਂ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ, ਦਾਜ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ 
ਔਰਤ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਦਾ ਕਾਇਮ ਫਹਿਣਾ, ਹਾਰਮ ਜਮਾਤਾਂ 
ਦਾ ਸਿਆਸੀ ਰੋਲ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀ 
ਅੱਡ ਅੰਡ ਨਹ" ਵਿਚਾਰ ਸਕਦੈਂ, ਸਗੋ” ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ 


ਅੰਤਰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹਨ । ਅਸੀ ਇਸ ਸਤੀ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਅਡੇ 


ਹੋਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਟੂੰ ਸਾਡੋ ਆਰ ਥਿਕ ਢਾਂਚੇ ਅਤੇ 
ਇਿਸ਼ ਉਪਰ ਉਸਥੋ ਸਮਾਜਿਕ ਸਭਿਆ/ਚਾਰਕ ਚੌਟੇ ਵਿਚ 
ਵਿਚਾਰ ਕੇ ਹੀ ਉਸਦੇ ਮੂਲ ਕਾਰਨ ਖੌਜ਼ ਸਕਢੈ ਹਾਂ । 
ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਮੂਲ ਕਾਰਣਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਮਲ 
ਕਰਕੇ ਹੀ ਕੌਈ ਸਾਂਰਥਿਕ ਕਦਮ ਪੁੱਟ ਸਕਢੇ ਹਾਂ । 


`”ਰਨਫਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ 


_ ਪੁਜਾਰੀ ਸਾਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਦਾਚਾਰੀ ਲੱਗਣਾ 
ਹੀ ਸਿਖਾਉੱਦੇ ਹਨ ਕਿਉ'ਕਿ ਸਦਾਚਾਰੀ ਬਣਨ ਨਾਲੋ” 
ਨਜਰ ਆਉਣਾ ਬਹੁਤ ਸੌਖਾ ਹੈ । ਅਜਿਹ) ਦੌਭੀ ਪਵਿਤਰਤਾ 
ਸਾਡੇ ਨੰਤਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਗੈਭੀਰ ਰੁਕਾਵਟ 
ਬਣਦੀ ਹੈ । ਬਹੁਤ ਸਾਰੋ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ 
ਕੁਝ ਖਾਸੇ ਤਰ' ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦ) ਅਦਾਇਗੀ ਨਾਲ ਉਹ 
ਨਰਕ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਤੇ' ਬਚ ਜਾਣਗੇ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਦਾਰਥਕ 
ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ । ਅਜਿਹੀਆਂ _ਡਰਾਮੰਬਾਜੀਆਂ ਤੋ 
ਹਾਸੋਹੀਣੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਅਦਾ ਕਰਵਾਓਣ ਲਈ ਪੁਜਾਰੀਆਂ 
ਨੂੰ ਫੀਸ ਢਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੋ ਨੂੰ ਕੁਝ ਮਿਲੋ ਜਾਂ ਨਾ 
ਮਿਲੋਂ, ਪੁਜਾਰੀ ਨੂੰ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿਚ ਲਾਭ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 
ਸਾਨੂੰ-ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੌਖੋਬਾਜੀ ਦੀ -ਡੱਟ ਕੇ ਵਿਰੋਧਤਾ 
ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ; 
<<੮੨੦-ਪੁੰਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਸਵਰਗ ਦਾ ਲਾਰਾ ਲਾ ਕੇ 
ਭੋਲੇ ਭਾਲੋ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਲੁਟਿਆ ਹੈ । ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਉਹ 
ਖੁਦ ਵੀ ਭੁਲੋਖੇ ਵਿਚ ਹੋਣ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਭੁਲੋਖੋ ਤੇ” 
ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਲਾਭ ਹ। ਉਠ'ਇਆ ਹੈ। ਨਰਕ ਦੇ ਖੈਂਫ ਨੇ ਮਨੁੱਖ 
ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋ ਖਾਰੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਮੈਦਰਾਂ ਨਾਲੋ ਵੱਖ 
ਅੱਥਰੂ ਵਹਾਏ ਹਨ । ਜਿੰਨੀ ਦੌਲਤ ਸਪੇਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਅਮ- 
ਰੀਕਾਂ ਵਿਚੋ" ਜਾਂ ਮਹਿਮੂਦ ਗਜ਼ਨਵੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚੋ” ਲੁੱਟ 
ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਸਬਜ਼-ਬਾਂਗ 
ਦਿਖ! ਕੇ ਲੌਕਾਂ ਤੋ ਲੁੱਟੀ ਹੈ । ਨੈਤਿਕ ਅਸੂਲਾਂ ਦਾ ਵਪਾਰ 
ਕੀਤਾਂ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ, ਹਰ ਗਿਰਜੇ ਨੂੰ ਬੀਮਾ ਕੌਪਨੀ ਬਣਾ ਕੇ 
ਸਦਾਚਾਰ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਨਰਕ ਤੋ ਬਚਣ ਲਈ _ਬ/ਮੋ ਦੀ 
ਕਿਸ਼ਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੂਸ ਚੇ ਇਕ ਧੋਖੋਬਾਜ਼ ਨੇ ਤਾਂ 
ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ 15 ਰੂਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਆਦਮੀ ਦੋ _ਹਿਮਾਬ 
ਨਾਲ ਸਵਰਗ ਦੀਆਂ ਟਿਕਟਾਂ ਵੀ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਵੇਚੀਆਂ । 
ਆਰਤੀਆਂ, ਅਰਦਾਸਾਂ ਤੇ ਮੁਰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੋਂ 
ਤੋਹਫੇ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆਂ ਢੇ ਹਰ ਮੁਲਕ ਵਿਚ ਪੁਜਾਰਆਂ 
ਦੀ_ਜ੍ੰਡਲ। ਲਈ ਕਮਾਈ ਦਾ ਸਥਈ ਸੋਮਾ ਹਨ । 


(੧0੧5੮ 8੬1-6010ਏ ਵਿਚੋ) 
ਰ੍ `` ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


੨ ਆ - 


ਜੇ 


ਪ੍ਰਸਤਕ : ਬਾਤਾਂ ਦਿਲ ਦਿਮਾਗ ਵੀਆੰ 
ਲੋਖਕ - ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਮੋਸੋਵ 
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ : ਰਾਦੂਗਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਮਾਸਕੋ 

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਮੌਲਿਕ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਲਪ ਦੀ 
ਅਣਹ'ਦ ਹੈ ਅਤੇ ਅਨੁਵ'ਦਿਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਲਪ ਵੀ 
ਕੋਈ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ” ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਇਸ_ਪਾਸੇ ਕੁਝ 
ਸਰਕਾਰੀ ਤੋਂ ਅਰਧ-ਸਰਤਾਰੀ ਯਤਨ ਹੋਏ ਜ਼ਰੂਰ ਹਨ। 
ਪਰ ਉਤ ਕੌਟੀ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਅਤਾਵ ਹੀ ਹੈ। 
ਜੋਵੀਮਤ ਯੂੰਨੀਵਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭ'ਸ਼ਾਵਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਭਾਗ 
ਨੇ ਕੁਝ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਨਪ ਦੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਪੰਜ਼'ਬੀ 
ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਨਜ਼ਰ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ । ਇਸੇ ਲੜੀ ਦੀ ਪੁਸਤਕ 
'ਬਾਤਾਂ ਦਿਲ ਦਿਮਾਂਗ ਦੀਆੰ” ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਂ ਤਾਂ ਇਸ 
ਦੋ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪੁਸਤਕ ਹੋਣ ਬਾਰੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ 
ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਗਾਲਪਨਿਕ ਕ੍ਰਿਤ ਹੋਣ ਬਾਰੇ, ਪਰ 


ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੁਖ਼ਤਕ ਵਿਚ ਸੰਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ - 


ਦੇ ਸਜਾਰ ਪ੍ਰਤਿੱਧ ਦਿੜ ਟੇ ਸਤ35 'ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਮੌਸੋਵ' 
ਨੇ ਆਪਣੀ ਨਿਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ।ਵਗਿਆਨਕ ਅਨੁਭਵਾਂ ਨੂੰ 
ਗਲਪ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟਾ ਇਆ ਹੈ । 

ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲੇਖਕ ਉਹਨਾਂ ਮੂ ਝ-ਜਮੱਸਿਆਵਾਂ 
ਨੂੰ ਲੈੱਦਾਂ ਹੈ, ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਦਾ ਸਹਮਣਾ ਤੁਦਰਤ ਦੀਆਂ ਤਬ'ਹ= 
ਕੁਲ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੋ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ 
ਸਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਾਲ ਕਤਨ ਵਾਲੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ 
ਆਉ'ਦੀਆਂ ਹਨ । ਨਾਵਲ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕੁਝ ਇਸ 
'ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ ਕਿ 'ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਮੌਸੋਵ' ਨੂੰ ਦਿਲ ਦ ਉਹ 
ਖਤਰਨਾਕ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਗਰਨੇ ਪੈਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਸਫ- 
ਲਤਾ ਦੀ ਕੋਈ ਬਹੁਤੀ ਆਸ ਨਹੀ" ਹੈਦੀ ਅਤੇ ਉਹ ਮਹਿਜ਼ 
ਤਜ਼ਰਬਾ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਰ। ਅਤੇ ਉਹ ਮਾਨਵੀ 
ਮੈਵੇਦਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਤ ਦਿਲ ਰਖਦਾ ਰੌਣ ਕਰਕੇ 
ਭਵੁਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਜਿਤ੍ਰੇ'ਦੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਤੋ ਅਜਿਹੋ ਤਜ਼ਰਬੇ 
-ਕਰਨ ਤੋ ਕੌਨ) ਕਤਰਾਉ'ਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਜਦੋ ਉਹ ਇਸੇ 
`ਮਸਲੋ ਨੂੰ ਬੌਧਿਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮਸਲਾ ਦੂਜਾ 
ਰੁੱਖ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਵਿੱਖ 'ਵਚ ਮਨੁੱਖੀ 
ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਤਜ਼ਰਬੇ ਕਰਨੇ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ 
ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾ ਤੱ ਬਚਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ (ਕਿਉ ਕਿ 
ਜੋ ਇਹ ਤਜ਼ਰਬੇ 'ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਮੋਸੋਵ' ਨਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿਸੇ 
ਹੌਰ ਨੂੰ ਕਰਨੇ ਪੈਣਗੇ) ਇਸ ਚੇ ਨਾਂਲ ਹੀ ਤਜ਼ਰਬੇ ਅਧੀਨ 


ਸਤੰਬਰ ਅਕਤੂਬਰ ੍ ੧1 


ਆਉਣ ਵਾਲੋ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਜੇ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਏ 
ਤਾਂ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਰ ਤਾਂ ਜਾਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋ ਕਿ 
ਮਨੁੱਖੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗਠਿਤ 
ਟੀਮ ਵਲੋ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਨਿਰਤਰ_ਜੱਦੋਂ -ਜਹਿਦ ਪਾਠਕਾਂ 
ਦਾ ਮਾਨਵਤਾ ਵਿਚ ਯਕੀਨ ਬੈਨ੍ਹਾਉ`ਦੀ ਹੈ । 
ਇਸ ਮੂਲ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਹੀ ਲੇਖਕ ਨੇ 
ਨਵੇਂ” ਵਿਸ਼ੇ 'ਸਾਈਬਰਨੈਟਿਕਸ' ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਕਰਾਈ 
ਹੈ ।ਲੇਖਕ ਆਪਣੀਆਂ ਕੌਮਲ ਭਾਵਨਾਵਾਂ (ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸ 
ਦੇ ਚੰਗੇ ਮਾਨਵੀ ਗੁਣਾਂ ਵਾਲੇ ਹੋਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਹਨ) ਅਤੇ 
ਪੈਸ਼ਾਵਰਾਨਾਂ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ .ਸਾਈਬਰਨੈਟਿਕਸ ਤੌ” 
ਸੋਧ ਲੈਕੇ ਸੁਲਝਾਉ'ਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਕੋਮਲ 
ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੌਸ਼ਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ 
ਬੌਧਿਕਤਾ ਦਾ ਪੂਰਕ ਬਣਾ ਲੰ'ਦਾ ਹੈ। __ 
ਇਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੌਖਕ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਹਉਮੈ, 
ਅਮਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਆਦਿਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 
ਨੂੰ ਵਿਗਿਮਾਨ ਦੀ ਅੱਖ ਰਾਹੀ” ਪਕੜ ਕੇ ਮਾਨਸਿਕ ਪੱਧਰ 
ਤੇ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ 
ਚ ਲੌਖਤ ਹੱਥ” ਦੋ ਦਿਲ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਆਪਰੇਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ 
ਸਾਰੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਮੌਤ ਰੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਦੋ" ਕਿ 
ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਦੂਜੋ ਭਾਗ ਵਿਚ ਇਕ ਹੌਰ ਚਣੌਤੀ ਪੂਰਨ 
ਦਿਲ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਲੋਖਕ ਸਫਲ ਅਪਰੇਸ਼ਨ ਕਰਦਾ ਹੈ । 
ਇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਲੇਖਕ ਮਨੁੱਖੀ ਸੈਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪ੍ਰਤ ਆਸ਼ਾਵਾਦੀ 
ਦ੍੍‌ਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ । 
ਪਰੇ ਫੇਰ ਵੀ ਸਮੁੱਚੇ ਪਾਠਕ ਵਰਗ ਨੂੰ ਪੁਸਤਕ ਘੱਟ 
ਰੌਚਿਕ ਲੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਿਚ 
ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਭਾਵੁਕ ਪੱਧਤ 
ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ ਇਥੇ ਹੀ ਨਹੀ ਮੁਕਦੀ ਸਗੋ ਇਹ ਵਿਗਿ- 
ਆਨਤ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੋ ਨਿਬੜਦੀ ਹੈ । ਇਹੀ ਇਸ 
ਪੁਸ਼ਤਕ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੂਬੀ ਹੈ ਪਰ ਸਧਾਰਨ ਪਾਠਕਾਂ ਲਈ 
ਇਹੀ ਅਤਾਉ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੀ _ਹੈ । ਪਰ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ 
ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜ਼ਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਵਿੱਤ 
ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਹਤ ਸੂਝਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਇਹ 
ਪੁਸਤਕ ਅਵੱਸ਼ ਅਤੇ ਅਵੱਸ਼ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। _ 
ਰੀਵਿਊਕਾਰ 
(ਰਾਜਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ) 
(ਜਾਬੀ ਯੀਵਰਸਿਟ।, ਪਟਿਆਲਾ । 
ਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਹੈ 
[ 


ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ; 


_ ਜਰੇਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਰੋ! ਹੈ 


ਠੀਕ 


6) 
ਛਾ 


ਮਾਨਸਿਕ ਵਿਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਪੀੜ= ਸੇਕੜੇ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ 


` ਅਰਿਸੈਦਾਬਾਦ ਤੋ? 195 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਜ਼ ਉਨਾਵਾ ਵਿਖੇ 
`ਮੀਰਾ=ਦਾਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿਧ ਸਮ'ਧ ਵਿਚ ਹਰ ਸਾਲ ਸੈਗਲਾ 
` ਨਾਲ ਨੂੜ ਕੇ ਬੋਦੀਆਂ ਵਾਂਗ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦ' ਹੈ। ਭਾਵੇ 
` 'ਸੋਸ਼ਾਰ ਮਨੌਰੋਗ ਐਸਸੀਏਸ਼ਨ'' ਅਤੇ ਸੌਯੂਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ 


ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਬਾਰੇ ਫਰਮਾਨ ਪੱਤਰ' ਨੇ ਕਈ ਦਹਾਕੇ 
ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਮਾਤਰ ਨੂੰ ਜੈਜੀਰਾ ਨਾਲ ਨੂੜਣ ਉਪਰ 


`` ਪਾਬੈਦੀ ਲਾ ਰੱਖੀ ਹੈ, ੫ਤ ਫਿਰ ਵੀ_ਇੰਝ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । 


` ਪਾਗਲਾਂ ਦੇ ਰਿਸਤੇਟਾਰ ਅਤੇ ਦੇਖ ਭਾਲ _ਰਰਨ 
ਵਾਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੇਜੀਰਾਂ ਨਾਲ ਜਕੜ ਕੇ ਹੁੱਜਾਂ ਮਰਦੇ ਹੋਏ 
ਘਸ਼ੀਟਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਜੀਬੋ ਗਰੀਬ ਰਸਮਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗ ਲੈਣ 
ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉ'ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰ ਬਵਰੂਹਾਂ 
ਦਾ ਸਾਇਆ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਮਾਂ ਮੀਰਾ- 
ਦਾਂਤਾ ਬਾਬਾ ਦਾ ਹੁਕਮ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਮਾਲਕ _ਦਾ ਫਰਮਾਨ 


` ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 'ਪਕੜ ਵਿਚਲੋ' (ਕਸਰ 


ਵਾਲੋ) ਬੰਦੇ ਦੀ ਬਦ ਖਲਾਸੀ ਦੀ ਹਰ ਕੋਈ ਵਿਧੀ 
ਨਹੀ” ਹੈ । ਰੰ 

ਜਦੋ" ਇਸ ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੇ ਸਮਾਧ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, 
ਉਦੋਂ ਤਾਂ ਇੰਨਾਂ ਜੋਕੀਰਾਂ ਜ਼ਤੜੇ ਬੰਦਿਆਂ ਉਪਰ ਕੋਈ ਜ਼ਬਰ 
ਨਹੀਂ ਸੀ ਰੋ ਜਿਹਾ, ਪਰ ਸਮਾਧ ਦੇ ਦਿਕ ਮਹੈਂਤ (ਖਾਦਿਮ) 
ਵ!ਰਿਸ ਅਲੀ ਜ਼ੱਯਦ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਝੋ' ਕਿਸੇ ਮਰੀਜ਼ 


` ਉਪਰ ਸ਼ੈਤਾਨ ਭ/ਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾ ਉਹ ਹਿੰਸਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 


ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ, #ਤਣਾ ਪੈਦਾ ਹੈ । ਸਚਮੁੱਚ ਉਥੇ ਅੱਧ) ਦਰਜਨ 
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਟਾਪਾ ਚਾੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਖਿੱਚ ਧੂਹ 
ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ । 

ਰੀਬਾਸਨ, ਜੌ ਆਪਣੇ ਅੰਤਲੇ ਵੀਹਵਿਆਂ ਵਿਚ ਸੀ, 
ਨੂੰ ਉਸਦੇਂ ਪਤੀ ਨੂੰ ਥਮਲੇਂ ਨਾਲ ਸੰਗਲ ਲਾਇਆ ਹੋਇਆ 


ਸੀ, ਉਹਦੇ ਗ੍ਰੱਟਾਂ ਉਪਰ ੫ਏ ਜਖੰਮਾਂ ਅਤੋਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ 


ਵਰਿਆਂ ਬੱਧੀ ਜੁੜਣ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿ ਰਹੇ ਸਨ । ਤਾਮੀ ਮੋਰਾ 


`ਪਤੀ ਭੋ । ਆਂ ਮ੍ਰਾਰਾ ਭਾਈਂ ਛੇ ।ਅਨਾ ਆ ਮ੍ਹਾਰੀ ਭਾਬੀ ਛੇ । 


ਮਾਨੀ ਨਹੀ' ਮਰੋ ।” (ਤੂੰ ਮੋਰਾਂ ਪਤੀ ਹੈ । ਇਹ_ ਮੋਰਾ ਭੁਰ/ 


12 


ਫਾਜਾਹ ਹਾਸਮਜ-ਮਾਦਾਮਲਾਮਦਾਮਟਣਹਨਦਕਹਣਣਾਖਜਾਵ--“ਦਰਕ >> 


(ਕਤਲ) ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬਾਬਾ 


ਹੈ । ਤੇ ਉਹ ਮੇਰੀ ਭਾਬੀ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਨਾਂ ਮਾਰੋ) ਧੂਹ ਘੜੀਜ _ 


ਵੇਲੋਂ ਉਹ ਵਿਰਲਾਪ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ । ਖਮੰਦਮਾਂ (ਜੋਵਾਦਾਰਾਂ) 
ਦਾ ਇਕ ਟੋਲਾ ਉਹਦੇਂ ਤੇ ਹੱਸਿਆ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰ 
ਨੂੰ ਚੱਸਿਆ ਕਿ ਬਾਬੇ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਇਹ _ਅੱਗੇ ਨਾਲੋਂ 
ਚੌਖੀ ਠੀਕ ਹੈ । “ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਇਹ ਲੌਕਾਂ ਤੋ ਥੁੱਕ ਦਿਆ 
ਕਰਦੀ ਸੀ “ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕੋਠੜੀ ਦੇ ਪਿੰਜਰੇ ਵਿਚ ਤਾੜਕੇ 
ਰੱਖਣਾ ਪੈੱਦਾ ਸੀ ।" ਵਾਰਿਸ ਅਲੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ __ 
ਦਰਗਾਹ ਦੇ ਖੁਲੇ ਆਂਗਨ ਵਿਚ ਹਰ ਉਮਰ ਦੇ ਅਧ 

ਲੱਗੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਫੋਲਿਆਂ ਦਾ ਜਮਘਟ ਸੀ। ਉਹ ਬੋਧਿ- 
ਆਨੇ, ਨਿਰਉਤਸਾਹਿਤ ਤੋਂ ਇਥੋ" ਤਕ ਕਿ ਖਤਰਾ ਨਾ 
ਪਦੂਚਾਉ ਜਪਦੇ ਸਨ । "ਸਿਰਫ ਹੁਣ ਹੀ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਲ; 
ਸ਼ੈਤਨ ਚੁੱਪ ਹੈ । ਇਹ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ” ਜ਼ੈਤਾਨ ਕਦੋ“ ਚੜ 

ਜਾਵੇ ।" ਇਕ ਖਾਦੇਮ ਨੇ ਕਿਹਾ; ॥ 

ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਖੰਭੇ ਨੂੰ ਚਿੰਖੰੜ ਕੋ ਦਰਦਨਾ੩ 

ਢੰਗ ਨਾਲ ਰੋਣ ਲਗ ਪ੍ਈ ਅਤੇ 'ਪੱਵਤੁ ਪਾਣੀ ਪ੍ਰਣ ਤੇ“ 

ਇਨਕਾਰ ਕਰਨ ਲਗੀ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇਕ ਖਾਦਮ ਉਹਦੇ 

ਸੰਘ 'ਚ ਬਲ ਪੂਰਵਕ ਉੜੇਲਨ ਦੀ ਕਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹ 

ਸੀ।' ਇਹਨੂੰ ਆਵਫੀ ਬਹੂ ਨੂੰ ਪਿਆ ਉਹਨੇ ਵਿਕ 

ਅੱਦਮੀ ਨੂੰ ਚੀਕ ਕੇ ਕਿਹਾ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਉਜ ਦਾ ਪੁੱਤਰ 

ਸੀ। ਵਹ ਆਦਮ ਕਕ ਟਾਟਾਨਗਰ ਜਾ'ਰਿਹੈ, ਪਰ 

ਖਾਦਮ (ਜੋਵਾਦਾਰ) ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸਨੂੰ ਬਾਕਾਇਦ' 

ਸ਼ੂਚੜ ਫਰਦਾ ਰਹੇਗ/ ।" ਵਾਰਸ ਨੇ ਕਿਹਾ । “ਉਹਦੀ ਮਾਂ 

ਬਾਬੇ ਦੇ ਹੁਕਮ ਨਾਲ ਇਥੇ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹਦੀ ਸਿਹਤ ਫ 

ਪਰ 0 ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਹੈ।' ਵਾਰਿਸ ਨੇ ਅੱਗੋ” 


ਦਾਤਾ- ਬਾਬਾ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦੇ ਅੰਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ 
ਵਧ ਫੁੱਲ ਰਹੇ ਧੈਦੇ,ਨੂੰ ਇਸ ਯੋਗ ਬਣਾ 
ਤੋ 600 ਖਾਦਮ, ਜੌ ਆਪਣੇ ਆਪ 
ਨਸਲ ਦੇ ਹੋਣ ਦਾ ਢਾਅਵਾ 
ਨਿਰਬਾਹ ਤੋਰ ਰਹੇ ਹਨ | 


ਦਿਤਾ ਹੈ ਕਿ ਫਿਸ 
ਨੂੰ ਦਾਤਾ ਬਾਬਾ ਦ। 
ਕਰਦੇ ਹਨ, ਆਪਣਾਂ ਜੀਵਨ 


ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚਾਰ 


_ਜਠੰਵਰੀ /ਫਰਰੀ ਮੀ ਰ 


ਕੁਝ ਕੂ ਸੰਗਲ-ਬੱਧ ਮਰੀਜਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ- 
ਦਾਰ ਇਥੇ ਛੱਡ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਇਥੋ 


ਹੀ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਨਾਜ; ਜੌ ਹੁਣ ਫਰਗਾਹ ਦੇ ਬੂਹੇ ਤੇ ਫੁੱਲ 


-ਵੇਚਟੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਵੀ ਉਹਦੇ ਮਾਪਿਮਾਂ ਨੇ ਇਥੇ ਛੱਡ ਦਿਤਾ 
ਸੀ।'' ਉਹ ਨੰਗੀ ਹੋ ਕੇ ਭੰ9 ਕਾਇਆ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਪਰ 
ਹੁਣ ਬ'ਬੋ ਦੇ ਚਮਤਕਾਰ ਨਾਲ ਉਹ_ ਪਤ) ਵਾਲੀ ਵੀ ਬਣ 
ਗਟ ਹੈ।'' ਸੱਯਦ ਨੌ ਦਸਿਆ । "ਹਾਂ, ਇਥੇ ਇਕ ਆਦਮੀ 
ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਮੈਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਐ । ਪਰ_ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ 
ਸ਼ਰਾਬੀ ਹੋਇਆ ਰਹਿੰਦੈ ਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਟਰੱਤ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰੋ' 
ਬਾਹਰ ਤੁਰਿਆ ਰਹਿੰਦੇ 1” ਨੰਗ _ਧੜੌਗੀ ਫਿਰਨ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ 
ਕੇਈ ਸੁਰਤ ਨਹ” ਨਾਂ ਹੀ ਮੋਰੇ ਕੋਈ ਸੰਗਲ ਲਾਇਆ 
ਗਿਐ । ਸਹਿਨਾਜ਼ ਬੋਲੀ । 

ਗੌ ਡਾ ਢੀ ਵਸਨੀਕ ਇਕ ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰੀਵਾਰਾਂ 
ਨਾਲ ਕਲਾਮ ਕਰਨ ਤੋ ਵੀ ਇਨਕਾਰ ਕਰ _ਦਿਤਾ-- 
ਜਦੋਂ ਮੇਰ ਤੇ ਬਦਰੂਹ ਦਾ ਸਾਇਆ ਸੀ, ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ 
ਇਥੇ ਧੱਕਾ ਦੇ ਦਿਤਾ, ਹੁਣ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਕੌਲ ।੩ਉ' 
ਜਾਵਾਂ ? “ਹੁਸੈਨ ਮੈਨੂੰ ਮਾਰਦੈ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਵੀ ਤਾਂ 
ਕਰਦੈ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ । ਰ੍ 


ਨਹੀਂ ਤੁਸੀ” ਫੋਟੋ ਨਹੀ” ਖਿੱਚ ਸਕਦੇ । ਹੁਸੈਨ ਨੇ 
ਮੈਨੂੰ ਐਸਾ ਕਰਨੋ ਵਰਜਣ ਲਈ ਕਿਹੈ' ਉਹਨੇ `ਇਜ 
ਪੱਤਰਕਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ । 


ਅਚਾਨਕ ਦਰਗਾਹ' ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚਲੇ ਤਲਾਅ ਵਲੋ" 
ਉੱਚ) ਉੱਚੀ ਚਾਂਘਰਾਂ ਵੱਜੀਆਂ । “ਬਾਪੂ ਕੋ ਖੂਨ ਚਾਹੀਦੈ, 
ਪੂਨ'' (ਮੀਰਾ-ਪਤਾ ਬਾਪੂ ਦੀ ਰੂਹ ਖੂਨ ਮੰਗਦੀ ਹੈ) ਵੀਹ ਕੁ 
ਸਾਲ ਦਾ ਇਕ ਨੌਜੇਵ ਨ ਚਿੱਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਹੋਰ 

- ਪਿਛਲੋ ਪੰਜਾਹਵਿਆਂ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਬੰਦਾ ਪਾਣੀ 'ਚ 

ਵੜਿਆ ਤੇ ਵੇਨਾ ਕਹਿਣ ਬਦਲੋ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਲਗ ਪਿਆ 
ਤਲਾਅ ਵਿਚ ` ਇਕ ਦਰਜਨ “ਕਸਰ'' ਵਾਲੋਂ ਬੈਦੇ, ਖੜੇ 
ਸਨ । ਉਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 16 ਕੁ ਸ਼ਾਲਾਂ ਦੀ ਫਗੀਦਾ ਹੈ ਜੋ 
ਗੁਲ ਗਨ ਪਾਣੀ `ਚ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ' ਸਿਰ ਪੈਡੂਲਮ 
ਵਾਂਗ ਘੁੱਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਰਗੇ ਹੂੰ ਗਰ 
ਨਿਟਲ ਰਗੀ ਹੈ । ਉਸ ਦੀ ਦਾਦੀ ਤਲਾਅ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤੇ 
ਬੈਠੀ ਇਹ . ਸਭ ਕੁਝ ਵੰ4 ਰਹੀ ਹੈ । ` ਬੁਢੀ ਦੰ। ਪੁੜਪੜ) 


੫ 


13 


ਅਤੇ ਮੱਥੇ _ਉਪੁਤ ਜਖਮ ਹਨ / "ਨਹੀ, ਮੋਰੇ ਇਰ ਸੱਟਾਂ ` 


ਫ਼ਰੀਦਾਂ ਨੇ ਨਹੀ ਮਾਰੀਆਂ 1 ਇਹ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਉਪਰ ਸਵਾਰ 
ਸ਼ੈਤਾਨ ਨੇ ਮਾਰੀਆਂ ਹਨ । ਬੁੱਢੀ ਨੇ ਦਲੀਲ _ਢਿਤੀ । 
ਫ਼ਗੀਦਾ ਹੂੰ ਗੋਰ ਮਾਰਨੀ ਬਦ ਕਰਦੀ ਹੈ ਉੱਪਰ ਵੇਖਦੀ ਹੈ 
ਮੁਸ਼ਕਰ'ਉੱਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਵਾਬ ਦਿੰਦੀ ਹੈ--''ਸੈ” ਇਥੇ 3 
ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈ ਸੀ । ਹੁਣ ਮੈ” ਰੌਰੇ ਨਹੀ ਇਥੇ 
ਰਹਿਣਾ ਚਾਡ਼ੈਦੀ । ਇਥੇ ਟੁੱਟੀ ਜਾਣ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਬੰਧ ਠਹੀ”। 


ਪਰ ਦਾਦੀ ਕਹਿੰਦੀ. ਹੈ ਮੈਨੂੰ ਇਥੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ ।” 


ਉਸ ਦਾ ਗਉਨ ਖੱਬੀ ਛਾਤੀ _ਥੱਲੋ` ਅਤੇ _ਲੱਕ _ ਤੋ 
ਪਾਟਿਆ' ਹੋਇਆ ਹੈ । ਉਹ ਇਸ ਵਾਰੇ ਚੇਤੰਨ ਹੈ ਪਰ ਏਨ) 
ਮਾਂਯੂਸ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀ' ਕਰ ਸ਼ਕਦੀ । ਉਹ _ਇਕ 
ਰੂੜੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਖਾਂਦੇ ਪੀ'ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਥੈਧਿਤ ਹੈ ਜੋ 
ਬੈਬਈ ਦਾ ਟਿਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹਦੀ _ਦਾਦੀ_ਕੇ 
ਦਸਿਆ ਕਿ ਇਹਨੇ ਦਸਵੀ” ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਇਕ 
ਬਝਰੂਹ ਇਸਨੂੰ ਚੈਬੜ ਗਈ । ਹੈ” ਨ 

ਦਾਤਾ ਬਾਬਾ .ਦੇ ਤਲਾਅ ਚ ਰਹਿਣਾ ਜਾਂ ਬਝੇ ਦਾ 
ਪਵਿਤ੍ਰ ਜਲ' ਪੀ ਣ, _ਇਹ ਢੋ _ ਹੀ ਮੁੱਖ _ਰਸਮਾਂ ਹਨ, ਰ੍ 
ਜਿਹੜੀਆਂ ਇਥੇ ਇਲਾਜ਼ ਲਈ ਆਏ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਠੀਕ 
ਕਭਨ ਲਈ ਦੱਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । 

ਹਰ `ਰੋਜ਼ ਸੈਕੜੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ _ਵਡੀਆਂ ਦਿਮਾਗੀ 
ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਥੇ ਲਿਆਉ ਦੇ 
ਹਨ । ਬਹੁਤੇ ਯਾਤਰੀ ਰਿੰਦੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ` ਖਾਦਿਮ ਉਹਲ 
ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਾਰੇ ਪੁੱਛ ਪੜਤਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 
ਨਿਭਾਦੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆ ਰਸਮਾਂ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦਸਦੇ 


ਹਨ । ਤਕਲੀਫ-ਜਦਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਧ _ ਅੱਗੇ ਮੰ5ਤ ਮਨਾਈ 
ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਕਲਾ ਡੋਰ, ਧਾਗਾ: ਤੇ ੩੩੩ ੫ਰਿ- 
ਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕ ਚੱਕੀ ਦੀ ਪਰਕਰਮਾ 
ਕਰਵਾਈ) ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚ ਬਦਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾ 
ਲੈ'ਦੀ ਹੈਂ । ਪਵਿਤ ਸੂਫ ਦੀ ਧੂਣੀ ਤੇ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇਤਹਾਸਕ 
ਲੱਬੇਨ ਵਿਚ ਸਮੂਲ)ਮਤ-ਦਿਹੇ ਸਭ ਕੁਝ ਖ/ਦਿਮਾਂ ਦੁਆਰਾ 
ਨਿਸਚਿਤ ਕੀਮਤਾਂ ਉਪਰ ਕੜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । & ਰ੍ 
ਰਾਦੇ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਦਿਮਾਗੀ ਮਦਾਜ਼ ਦਾ ਅਸਬਥਾਏ ਤੋਰ 
ਤੇ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਾ ਬਾਬੇ ਦਾ ਚਮਤ ਭਾਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦ। 
(ਬਾਕੀ ਸਫਾ 32 ਤੇ) 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


“੩੫੦੫: 


-੨=੩੩==੬ਾ 


ਜ਼ੌਤਿਸ਼ ਵਿਦਿਆ 


ਸਾਡੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਿਹਨਤੀ ਲੌਕ, ਪੁਰੀ ਤਨਦੇਹ ਨਾਲ 
ਮੁਬੱਤਤ ਕਰਕੇ ਆਰਥਿਕ _ਮੈਦਹਾਲੀ ਦੇ ਮਹੌਲ ਵਿਚ 
ਘਾਟੀਆ ਜਿੰਦਗੀ ਜਿਓ` ਰਹੈ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੈ ਮੂਲਕਾਰਨ 
ਸਮਜਿਕ ਆਰਥਕ ਨਾ ਬਰਾਬਰੀ ਅਤੇ ਪੈਦਾਵਾਰੀ ਸਾਧਨਾਂ 
ਉਪਰ ਸਰਮਾਏਦਾਰ-- ਜਗੀਰਦਾਰ ਜਮਾਤ _ਦੇ ਗਲਬੇ ਨੂੰ 
ਆਪਣ) _ਅਣਪੜ੍ਹਤਾ, ਅਗਿਆਨਤਾ ਕਾਰਨ ਨਾ ਬ੍ਝ 
ਸਕਣ ਕ!ਰਨ ਇਹ ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਭੈੜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ 
ਕਿਸਮਤ, ਪਿਛਲੇ ਕਰਮ, ਗ੍ਰਹਿ-ਚਾਲ, ਆ'ਦ ਨਾਲ ਜੋੜ 
ਲੰੱਦੇ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਇਸ ਅਗਿਆਨ ਅਤੇ ਅੰਧ- 
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਠੱਗ ਆਪਣੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਸਾਧਨ 
ਬਣਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਲੁੱਟ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚ ਸਾਧ, 
ਚੋਲੇ, ਸਿਆਣੇ _ਤਾਂਤਿਤ, ਬਾਬ, ਜੋਤਸ਼ੀ ` ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ 
ਹਨ । ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਰਾਹੀ” ਜੋਤਸ਼ੀ ਲੋੜ ਮੱਢ ਕਦੀਮ 


ਤੋਂ ਹੀ ਸਾਧਾਰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭੈਬਲ ਭੂਸਿਆਂ 'ਚ ਪਾਉਂਦੇ ` 


ਚਲੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ । ਇਹ ਵਿਦਿਆ ਜਨਮ-ਕੁੱਡਲੀ, ਟੋਵਾ, 
ਲਗਨ ਆਜਿ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀ” ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਭੂਤ ਦੇ ਹਾਲਾਤ 
ਦੱੜਣ ਅਤੇ ਭਵਿਖ ਬਾਰੇ ਅਗਾਉ” ਸੂਚਨਾ ਦੇਣ ਦਾ 
ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਮਕਸਦ _ਲਈ ਇਹ ਤਾਰਾਂ 
ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਗ੍ਰਹ ਚਾਲ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਧਾਰ ਬਣਾ- 


_ਉੱਦੀ ਹੈ। ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਆਪਣੇ ਆਪ 'ਚ ਇਕ 


ਵਿਗਿਆਨ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਵੀ ਕਰਦੀ ਹੈ । 
ਕੀ ਜੰਡਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ ? 


1. ਜੋਤਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਵਿੱਚ ਨੌ” ਗ੍ਰਹਿ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ 
ਆਧ'ਰ ਬਣਾ ਕੇ ਇਹ ਵਿਦਿਆ ਚਲਦੀ ਹੈ । ਉਹ ਹਨ 
ਸੂਰਜ, ਚੰਦ, ਰਾਹੂ, ਕੇਤੂ, ਬੁੱਧ, ਬ੍ਰਹਿਸਪਤ, ਮੰਗਲ, ਸ਼ੁਕਰ 
ਅਤੇ ਸ਼ਨੀ। ਸਾਇੰਸ ਨੇ ਸਾਂਬਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਸੂਰਜ ਅਤੋ 
ਚੈਦ ਗ੍ਰਹਿ ਨਹੀ` ਮੂਰਜ ਇਕ ਤਾਰ' ਹੈ ਅਤੇ ਚੰਦ ਇਕ 
ਉਪਗ੍ਰਹਿ । ਰਾਹੂ ਅਤੇ ਕੇਤੂ ਦੀ ਕੋਈ ਰੱਦ ਨਹੀ' । 
ਇਸ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ ਵਲੋਂ ਖੋਜੇ ਨਵੇ” 
ਗ੍ਰਹਿ ਯੂਰੇ ਨਸ, ਨੈਪਰੂਨ, ਪਲ੍ਟੋ ਕਿਸੇ ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਦਿਆ 
ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀ” ਹਨ । ਮਨੁੱਖ ਦੁਆਰਾ ਪੂਲ'ੜੋ ਚ ਛੱਡੋ 


021= 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਨਿਰਾ ਧੋਖਾ, ਨਿਰ' ਰਤ 


ਡਾ. ਅਜੀਤ ਪਾਲ 
ਗ੍ਰਹਿ ਵੀ ਇਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ । 

2: ਜਨਮ ਕੁੰਡਲੀ ਲਿਖਣ ਦਾ ਆਧਾਰ ਬੱਚੇ ਦੇ 
ਜਨਮ ਸਮੋ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਹਟੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਇੰਸ 
ਦੀ ਖੋਜ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਹਿਆਂ ਨੂੰ ਨੰਗੀ ਅੱਖ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਤੋਂ 
ਅਸੀ' ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜੌ ਸਥਿਤੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਉਹ 
ਉਹਨਾਂ ਦੀ _ਉਸ_ ਸਮੋ ਦੀ ਸਥਤ) ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਸਗੌ' 
ਬਹੁਤ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾ ਦੀ ਸ਼ਥਿਤ) ਹੁੰ ਦ। ਹੈ ਕਿਉਕਿ ਜਿਨੇ 
ਚਿਰ 'ਰ ਗਹਿ ਦੇ) ਰੋਸ਼ਨੀ ਸਫਰ ਕਰਕੇ ਸ ਡ ਤੱਕ ਪੁੱਜਦ) 

ਹੈ ਉਨੇ ਢਿਰ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿ ਹੋਰ ਸਥਿਤੀ 'ਚ ਪੱਜ ਚੁੰਕਿਆ ਹੁੰਦ' 
ਹੈ (ਜਿਵੇ' ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ _ਰੋਹਿਣ) ਤੋ 57 ਸਾਂਲਾਂ 
ਵਿਚ, ਸ਼ੁਕਰ ਤੋ 6 ਮਿੰਟਾਂ 'ਚ ਅਤੇ £ਚੈਦਰਮਾ ਤੋ ਸਵਾ 
ਸਕਿੰਟ ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਤੇ ਪੁੱਜਦੀਆਂ ਹਨ । 

3 ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਦਿਆ ਝਹਮੰਡ ਦਾ ਕੇ“ਦਰ_ ਧਜਤ) 
ਨੂ ਮੈਨਦੀ ਹੈ ਜਦੋ' ਕਿ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ 

ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਟਿਮੰਡ ਦਾਂ ਕੇਦਰ ਧਰਤੀ ਨਹੀ” ਸਗੇ” 
ਸੂਰਜ ਹੈ । 

4. ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਿਨਾਂ ਗੈਰ ਵਿਗਿ- 
ਆਨਕ ਹੈ ਕਿ ਪੁਲਾੜ 'ਚ ਘੁੰਮਦੇ ਗੁ ਹ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਵਹਾਰ 
ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਕੋਈ ਗ੍ਰਹਿ ਮਿਹਰਬਾਨ, ਕਹਿਰ- 
ਬਾਨ, ਢੋਸਤਾਨਾ ਜਾਂ ਬਦਲਾ ਲਉ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ 
ਕਿੰਨੀ ਬੇਅਰਥ ਗਲ ਹੈ ਕਿ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੀ ਚਾਲ ਮਨੁਖ ਦੀ 
ਪੜਾਈ), ਪੈਸੇ, ਵਿਆਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ, 
ਦੁਰਘਾਟਨਾਵਾਂ 
ਕਰਦੀ ਹੈ । 


ਮੁਕੱਦਮਾ, 
ਆਦ੍ਰਿ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਤ 


ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋ ਅਸੀ ਨਿਸਚੇ ਨਾਲ ਕਹਿ ਸਕਦੇ 
ਹਾਂ ਕਿ ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਨਹੀ, ਸਗੋ ਅੱਟੇ ਸੱਟੇ ਤੇ 
ਅਧਾਰਤ ਹੀ ਹੈ । 


ਜੰਤਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ /ਕੁੰਨੇ ਸੱਰੇ-ਕਿੰਨੇ ਝੂਠੇ 


1. ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ _ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਅਸ਼ਪਸ਼ਟ, _ਅੱਟੇ ਸੱਟੇ 
ਅਤੇ ਇਕ ਤੋ ਵਧ ਅਰਥਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਪੁੱਤਰ ਦੀ 


` ਇੱਛਾਂ, ਰੁਜਗਾਰ, ਮੁਕੱਦਮਾ, ਪ੍ਰੀਖਿਆ, ਘਰੇਲੂ _ਆਰਥਕਤਾ, 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


2. 


0 


ਬਿਜਨਸ, ਭਵਿੱਖ 'ਚ ਅਮੀਰ ਹੋਣ ਆਦਿ ਬਾਰੇ ਜੌਤਸ਼ੀਆਂ ਟੈਵੇ ਪਤਲੀ ਦੇ ਮ.ਹਰਾੰ ਨੂ ਅਸ 
ਦੀ ਭਵਿਖਬਾਣੀ ਉਨੀ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਤੋ ਆਧਾਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰੇ ਹਾ 
ਜਿੰਨੀ ਚੋਣਾਂ ਤੌ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਸੁੱਘੜ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦਾ ਨਨ 


ਅੰਦਾਜਾ । 
2. ਭਾਰਤੀ ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ 1961 ਵਿਚ- ਅੱਠ 
ਗ੍ਰਹਿਆ ਦੇ ਮਿਲਣ ਸਮੇ ਭਿਆਨਕ ਉਥਲ _ਪੁਥਲ ਬਾਰੇ 


ਜਬਰਦਜਤ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿਤ) ਸੀ, ਪਰ ਉਹ ਦਿਨ ਵੀ 
ਆਮ ਦਿਨਾਂ ਵਾਂਗ ਹੀ ਬੀਤ ਗਿਆ। 


3. ਕਿਸੇ ਜੋਤਸ਼ੀ ਨੇ 1975 ਵਿਚ ' ਐਮਰਜੈ`ਸੀ 
ਲੱਗਣ ਬਾਰੇ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਨਹੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਮਾਰਚ 
1977 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ `ਬ ਰੇ 
ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ। , 


2੩ <-)੮੭)੯੦) <--੭੧੯-<੮੨੦੩੫<੭੦੪੦੦=੦੭ ੮੭੧) ੮੧ <-੭੦੦-੭੦੦-:੮:੮<-੦੦-੮<੩ 


੦੩ ਸ ਤੋ ਤੇ ਮ਼ਸ਼ੀ 49 5 ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜਦੋ ਕਦੇ ਅਖਵਾਰ ਵਿਚ ਜੋਤਿਸ਼ੀ ਦੀ ਪਹਿਲ) ਦੱਸ 


/. ਕੀ ਹੀਰੋ ਸੀਮਾ, ਨਾਗਾਸਾਕੀ ਅਤੇ ਭੂਪਾਲ ਗੈਸ 
ਕਾਂਡੈ 'ਚ ਮਰੇ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਕ੍ੰਡਲੀਆਂ ਇਕੋ 
ਜਿਹੀਆਂ ਸਨ ? 

2. ਕੀ ਇਕੋ ਸਮੋ" ਇਕੋ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਗਰੀਬ 
ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਵਾਲੇ 

ਬੱਚਿਆ ਦੀਆਂ ਜਨਮ ਫੌਡਲੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ । ਭਾਵ ਕਿ 
ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸਣ, ਪੜਾਈ, ਰੋਜ਼ਗਾਰ, ਉਮਰ: 
ਆਰਥਕ ਤੋਂ ਸ਼ਮਾਜਕ ਰੁਤਬਾ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਹੋਵੇਗਾ । 

3. ਕੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ 90% ਲੌਕਾ ਦੇ ਬਿਨਾਂ 
ਲਗਨ ਅਤੋ ਕੌਡਲੀਆਂ ਤੋ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਵਿਆਹ ਅਫਫਲ 
੭੩੯੪੧ 


ਹਉ 4. ਡਿਸੇ ਮਹਾਨ ਰੀ 


ਹਈ ਇਕ ਅੱਧੀ ਭਵਿਖਵਾਣ) ਸੱਚੀ ਸਾਬਤ ਹੋਈ, ਦੀ ਖਬਰ ਪੜਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਇਹ ਕੁਝ ਆਮ ਅੰਦਾਜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ 
ਨੂ ਕੋਈ ਵੀ ਸਿਆਸਤ ਨਾਲ ਵਾਹ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਲਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਦੂਜਾ ਅਸੀ ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਜੋਤਿਸ਼ੀ ਵਲ” 
ਲਾਈਆਂ ਵਵਿੱਖ ਬਾਣਆਂ ਦੀਆਂ (ਨਵ ਨਹ ਸੰਭਾਲਦੇ । ਪਿਛਲੇ ਸਮੋ ਵਿਚ ਅਸੀ“ ਇਸ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਕੁਝ ਧਿਆਨ 
ਢਿੱਤਾ ਹੈ । 

ਜਿਵੇ ਪੰਜਾਬੀ ਟੀਬਿਊਨ 28-7-87 ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਆਸੀ ਭਵਿੱਖ ਬਾਂਣੀਆਂ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਹਰ ਪੰਡਤ ਛੱਜੂ 
ਰ॥। ਫਰੀਦਾਬਰਦ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਭਵਿੱਖ ਕਿਹੋ ਜਿਹਾ ਰਵੇਗਾ । ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਾਜ ਇਸੇ ਸਾਲ 
ਟਵੌਬਰ ਵਿਚ ਖਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ । ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਪਿਛੋਂ ਇਸ ਦੀ ਮਿਆਦ 'ਚ ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਨਹੀ” ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ । ਪੰਜਾਬ 'ਚ 
ਜਨਰਲ ਚੋਣਾ ਨਹੀ” ਹੋਣਗੀਆ ਸਗੋ" ਵਰਤਮਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿਚ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਮੁੜ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਸਥਾ= 
ਪਤ ਕੀਤ) ਜ'ਵੇਗੀ ! ਸ੍ਰੀ ਬਲਵੌਤ ਸਿੰਘ ਜਾਂ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਚੋ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣ ਸਫਦਾ ਹੈ । ਸਰ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ 
[ਸੰਘ ਬਾਦਲ, ਟੌਹੜਾ ਤੋਂ ਹੋਰ ਅਕਾਲੀ ਨੈਤਾ ਇਸ_ ਤੋ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿਤੇ ਜਾਣਗੇ । 15 ਅਗਸਤ ਦੇ ਆਸ 

ਪਾਸ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕੋਈ ਭਿਆਨਕ ਦੁਰਘੋਟਨਾਂ ਤੋ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਲੀਡਰ ਦੀ 'ਜਾਨ ਨੂੰ ਖਤਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ।' 


ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਭਵਿੱਖ ਵਾਣੀ ਹਟਿਆਣਾਂ ਚੌਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤ) ਗਏ) ਸੰ ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਮਤ 
ਸੀਟਾਂ ਇਕੱਲੀ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਮਿਲਣੀਆਂ ਸਨ” ਆਦਿ-ਆਦਿ । 


ਵ 


੯੩੮ :੭,੪੭੧੦੦੦੦੧੮੪੩੯੦੦੭੦<੭੧੦੦੮੭੧੮੦<੭੦੫=੧੮੭੧੮੦੮੭੦੯= 
ਭੂਪਾਲ (੩ ਗੈਸ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੀ ਲਗਨ ਕੂੰਡਲੀਆਂ ਰਾਹੀ" ਚਾਏ 
ਲੀਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹਜਾਰਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ ਅਗਾਉ” ਵਿਆਹ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸਫਲ ਹੈਲੇ ਹਨ ? 


4, ਚੈਦਰਮਾ ਉਤੇ ਰਹਿ ਰਹੀ ਔਰਤ ਦੇ ਪੇਫੋ” 


ਚੋ ਦੀ ਇਹ ਜੋਤਸ਼ੀ ਕ੍ਰੰਡਲੀ ਕਿਵੇ” 
ਦਾ ਭਵਿਖ ਕੀ ਹੋਵੇਗਾ ? 


ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਨਾਹੀ ਕਿਸ਼ੇ ਜੋਤਿਸ਼ 
ਸ਼ਾਹਰ ਨੂੰ ਆਂਧਰਾਂ ਵਿਚ ਆਏ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਭੂਚਾਲ ਬਾਰੇ ਮੇ ਬੱ 
ਪਤਾ ਲਗਿਆ ਜਿਸ ਕਾਰਨਸਬਾਨਕ ਜੋਤਿਸ਼ੀ ਵੀ ਦੂਜੇ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉਸ 


ਦੀ ਤਰਾਂ-ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋ ਹੋਏ। 


ਬਨਾਉਣਗੇ 


[ ਬਾਕੀ ਸਫ਼ਾ 16 ਤੇ ] 


ਜ਼ਨਵਰੀ/ਫਤਵਰੀ ਰ੍ ਰਤ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


੬:੧੦੦੮:੨੯-੨)੦੭੧੦੭੧੦੭੧੪2੧੦੪2੭੦੯੭੧੦੭੧੯-੧੫੦੦੦੦੭੧੦੭੧੦੨੦ 


` ਦੇਵੀ, ਜੋ ਹਰੀਜਨ.ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ “੪ 


ਕਰਨਾਂਟਕ ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ ਚਿਣਚਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ 
ਦੇਵ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮੈਦਿਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ' ਨਾਂ ਹੈ--ਮਾਮੁਤ 
ਤਾਈ । ਇਸ 'ਦੋਵੀ ਦੋਂ ਸਂਝੰਖੈ 'ਵਿੱਚ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਰੈ ਤਿ 
ਹਰ ਸ਼ਾਲ ਅਯ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਦੈ “ਦੂਸਰੇ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਨੂੰ (ਰਹੀ. 
ਦੇਵੀ,ਇਥੋ” 3 ਕੂ ਕਿਲੋਂ ਮਟਰ ਦੂਰ ਗਬਿਡ ਆਪਣੇ ਮੈਦਰ 


ਦੇ ਨਿਜ਼ੀ_ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ। 'ਉਰੋਂ ਪੰਜ ਹਫਭੇ _ 


ਉਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਵੇ' ਸ਼ੁਕਰਵਾਂਰ ਜਦੋਂ ਮੇਲਾ ਭਰਦਾ 
ਹੈ, ਉਸਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਉਸਨੂੰ ਇਕ - ਵਿਸ਼ਾਲ ਜਲੂਸ ਰਾਹੀ' 
ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਲੰ ਆਉ/ਦੇ-ਹਨ । 
ਦਿਹ ਪੁੰਜ ਸ਼ੁਕਟਵਾਰ ਉਥੋਂ" ਦੀਆਂ ਹਰੀਜਨ ਔਰਤਾਂ 
ਲਈ ਕਾਫੀ ਦੁੱਖਦਾਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਸਮੈ ਦੌੜਾਨ 
_ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੌਗਣਾਂ ਬਣਾਕੇ ਦੇਵੀ ਦੀ ਪੂਜਾ ਅਤੇ ਸਵਾ 
ਵਾਸਤੇ ਤੈਨਾਤ ਕਰ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਪਰੋਤੂ ਇਹ ਸੇਵਾ 
ਦੇਵੀ ਦੀ ਨਹੀ ਬਲਕਿ 'ਪੁਰਸ਼ਾਂ' ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੇ 


ਇਸ਼ ਸਮੇਂ ਢੌਰਾਨ ਇਹਨਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਭੋਗ ਵਿਲਾਸ ਭੀ 
ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋ" ਦੇਵੀ ਵਾਪਸ਼ 


ਆਉਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਔਰਤਾਂ ਨਗਨ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਮੰਦਿਰ 
ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ । ਇਹ.ਜਲ੍ਹਸ ਵਿਚ `ਭ) 
ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । 'ਜਲ੍ਹਸ ਦੋਂ ਤਰਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-- 


ਇਕ ਵਿਚ ਇਹ ਅੱਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਨੰਗੇ ਸਰੀਰ ਭੇ ਚੋਦਨ ਦਾ ` 


ਲੇਪ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਨਿੰਮ ਦੇ 
ਪੱਤਿਆਂ ਨਾਲ ਢਕ ਕੇ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਜਲੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰੀਆਂ 
ਫਿਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ । 

ਧਰਮ ਦੇ ਪਰਦੇ ਪਿਛੋ ਇਹ 'ਕਸ਼ਟ' ਕੇਵਲ ਹਰੀਜਨ 
ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਨੀ ਜਰੂਰੀ ਮੈਨੇ ਗਏ ਹਨ, ਗੈਰ-ਹਰੀਜਨ 
ਔਰਤਾਂ ਲਈ ?ਹ । ਹੁਣ ਇਸ ਪ੍ਰਥਾ ਦੋ. ਵਿਰੁੱਧ ਹਾਲ 
ਕਾਫੀ ਗੁੱਸਾ ਪ੍ਰਗਟ ਨੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੰਨ 1979 
ਵਿਚ ਇਸ ਤੌ ਪਾਬੁੱਦੀ ਵੀ ਲਗਾ ਦਿਤ1 ਗਈ ਨ, ਫਿਰ 
ਵੀ ਜਿਵੇ ਕਿ ਪੜਾਇਆ ਤੋਂ ਸਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਬਹਤ 
ਜ਼ਾਰੇ ਹਰੀਜਨ ਪਰਿਵਾਂਰਾ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਵਿਯਵਾਸ ਹੈ ਕਿ 
ਜਿਸ ਖਾਨਦਾਨ ਦੀ ਲੜਕੀ 'ਦੰਵੀਂ ਦੀ ਸਵ” ਵਿਚ ਸਾਮਲ 
ਰੱਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਖਾਨਦਾਨ ਦੇ ਲੋਕ _ਅਗਲੋ ਜਨਮ ਵਿਚ 


ਜਨਵੰਰ)/ਫਰਵਰੀ 


ਦਾ _ਸਹ 


_ ਭੁਲੇਖੇ ਵਿਚ ਅ। 


ਲਾਤਕਰ' ਦਾ ਕਹਿਰ ਢਾਉ'ਦ] ਹੈ 


ਹਰੀਜਨ ਹੋਣ ਤੋ' ਮੁਕਤੀ _ਪ ਜਾਂਦੇ ਨ ਵਰਨ 


ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਲੱਕ ਭੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਕਸਾਉਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ _ 


'ਕ ਪੁਲਿਸ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਤਾਹ ਵਿਚ 
ਰੋੜਾ ਅਟਕਾ ਰਹੀ ਹੈ । (੫0 


(ਸਫ: 15 ਦੀ ਬਾਕੀ) __ 
₹. ਕੀ ਕੋਈ ਜੋੜਸੀ ਪੰਜਾਬ ਜਾਂ ਸ੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਮਸਲੇ 


ਦਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਮਿਤੀ " 
ਸਕਦਾ.ਹੈ ? ੨ 


੨ ਮਿ 20 
ਤ ਹੁਣ ਕਮਪਿਉਫਰ ਫ7ਹ) ਜੋ/੩ 
ਪਿ ਪਊਣਰ ਫਾਹ।” ਲੰਤਿਸ਼ 
੧ ਹੁਣ ਜੋਤਿਸ਼ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ 
ਅਤੇ ਲੋਕ % ੩; ਯੰਕ। ਹ 
ਹੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਭਚਲਾਉਣ ਲਈ) ਜੋਤਸ਼ੀਆਂ ਨੇ ਕੰਮ- 
ਰਿ ਵਰਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ' ਦਿਤ) ਹੈ। ਵੱਖ ਵੱਖ 
ਰ ਨ ਵਚ ਜੋਤਿਸ਼ ਕਮਪਿਊਟਰ ਰਹ“ ਟੇਵੇ-ਕੱਡਲ)ਆਂ 
ਆ ੦ [=੨ ਰਹ ਹੂ 1 
ਦੇ ਬਣਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋ ਸਾਧਾਰਨ ਲੌਕ ਇਹ 
ਪਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋਤਿਸ਼ ਵ) ਇਕ ਸਾਵਿੰਜ 
ਅਤ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਦੱਜੀਅ ਗੱਾਂ 
ਸਕਦੀਆਂ 


ਨ ਵਾਲੀਆਂ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਪਹਿਲਾਂ 


੮) [੧ ਹਨ | ਇਹ ਆ ੩ ੪- 1= 
ਣੋ ਪਣ 'ਫੀਡ 
ਰੰ ਅਠੁਸਾਰ ਹੈ ਚਲ ਸੜਦ; ਹੈ।। ਕੋਝੀ ਜਤਿਸ ਰਮ 
2=ਰੇ ਤੁਹਾਡਾ ਸਹ ਨ 1।ਤਸ & 
ਰ੍ - ੦ ਪੜ, ਜਿ 
ਗਿਣਤੀ ਮਿ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਦੇ ਮੈ ਬਰਾਂ ਦੀ 


ਕੋ 8 ਰਿ 


ਰ੍ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


__ 22 ਮਝੀ 1987 ਨੂੰ ਬਰਨਾਲੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ 
ਇਕ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੁਰਜ਼ੰਟ ਸਿੰਘ ਸਵੌਰੇ 10 ਕੁ ਵਜੇ ਭਢੰੜ 
ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਵਿਆ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆਂ “ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ 
ਪਿਛਲੇ ਇਕ ਮਹੀਨੇ ਤੁ ਆਣੇ ਵਿਚ ਰੰਗ ਆਉ'ਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 
ਹੁਣ 3-4 ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਪੈਰੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਭੂਤਾਂ-ਪ੍ਰੰਤਾਂ 
ਦੀ ਕਸਰ ਹੋਈ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ 'ਖੋਡੀ' ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ । 
ਕਦੀ ਕਦੀ ਬੱ 'ਦੁਆਂ ਤੋ" ਫੜ) ਨਹੀ ਰਹਿੰਦੀ, ਅਵਾ ਤਵਾ 
ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਦਾ ਹੀ ਦਿਹਾੜੀ ਨਹੀ” 
ਗਿਅ,, ਜੁਆਕਾਂ ਦਾ ਅੱਡ ਬੁਰਾ ਰਾਲ_ਹੈ । ਤਿੰਨ ਚ ਰ 
'ਜਿਆਣਿਆਂ' ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿਸੇ ਤੇ ਅਰਾਮ ਨਹੀੰ 
ਅਆਇਆ।” ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ _ਧਹਿਲਾਂ 
ਜਿਰੜੇ 23 ਕੇਸ਼ ਠੀਕ ਕੀਤੇ ਸਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦੇ 
ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱ ਪਾਈ ਹੈ ਤ ਹੁਣ ਡੁਜੀਂ 
ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਮਰਜੀ ਕਰੋ ਸਾਡੇ ਘਰ ਜਰੂਰ ਭਲਾ ਕਰੋ।' 

ਐਤਵਾਰ ਦਾ ਦਿਨ ਸੀ, ਬੀਰਬਲ ਭਦੌੜ ਯ੍ਰਾਨਿਟ 
ਦਾ ਪਧਾਨ ਵੀ ਘਰ ਹੀ ਸੀ । ਅਸੀ ਚੁਨੋਂ ਸਕਰਟਰ ਤੇ 
ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਚਲੋ ਗਏ । ਅਸੀ” ਜਾਂਦੇ ਹੀ 


ਦੇਖਿਆ ਘਰ ਦੇ ਵੇਹੜੇ ਵਿਚ ਤਾਰੋਂ ਨੂੰ 3-4 ਬੜੀਆਂ ਲੱਤਾਂ 


ਬਾਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰ ਆਦਿ ਤੋ' ਫੜ ਬੈਠੀਆਂ ਹਨ , ਫੜਨ 'ਦੇ 
ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਤਾਰੋ ਪੂਰੇ ਜੌਰ ਨਾਲ ਸਿਰ ਘੁਮਾ ਰੋਹੀ ਸੀ ਤੇ 
ਜੋ ਮੁੰਹ ਆਇਆ ਬੌਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ । ਸਾਡ ਵੇਲ ਦੇਖਦੀ 


ਰੋਈ ਬੋਲੀ, "ਆਗੇ ਵੱਡ ਜ਼ਿਆਂਣੇ ਹੁਣ ਜੰਟਿਆ _ਤ੍ਰੰ ਸੈਨੂੰ 


ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕੁਟਾਏ'ਗਾ ।" 

ਅਜੀ' ਉਸਨੂੰ ਧਰਵਾਸ ਦਿਤਾ ਤੋਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀ” 
ਤੈਨੂੰ ਕੁੱਟਣ ਮਾਰਨ ਨਹੀ” ਸਗੋ” ਤੁੰ ਦਰੁਸਤ ਕਰਨ ਲੋ 
ਆਏ ਹਾਂ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਜਨਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ 
ਛੱਡ ਦਿਓ ਤੌ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ?ਨੂੰ` ਕਿਹਾਂ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਅੰਢਰ 
ਲਿਆ ਕੈ ਮੰਜੇ ਤੇ ਪਾ ਦੇਵੇ । ਉਸ 'ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣ, ਤੋ” 
ਬਾਅਦ ਅਸੀ' ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਬੈਠਣ -ਲਈ' ਕਿਹਾ । 
ਉਹ ਲੀ ਹੌਲੀ ਅਜੇ ਵੀ ਸਿਰ ਹਿਲਾ ਰਹੀ ਸੀ । ਅਸੀ 
ਪੁੱਛਿਆ ਤੈਨੂੰ ਕੱਣ ਤੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਸਨੈ ਕਿਹਾਂ, 'ਇਕ 
ਤਾਂ ਜੈਟਾ (ਪਤੀ) ਮੋਰੇ ਥੱਪੜ ਮਾਰਦਾ, ਨਾਲੋਂ ਮੋਰੀ ਗੁੱਲ ਨੀ 
ਮੰਨਦਾ ।” ਅਸੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿਹੜੀ ਗੱਠ । ਉਸਨੋ_ ਫਿਰ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਚਾਰ ਭੂਤਾਂ ਦਾ ਕੇਤਲ-ਦੋ ਭੂਤਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ 


(ਨ: ਆ 


ਦੁੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “'ਜੰਟੇ ਦੇ ਮੋਰੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ. ਨਾਲ ਨਜਾਂ- 


- :ਤਿਜਹ ਸਬੋਧ ਨੇ, ਮੈ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰੀ ਕਿਹਾ, ਕਿ ਜਾਣਦੇ _ 
ਆਪਣਾ ਘਰ.ਉਜੜਜੂ, ਨਾਲੋ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪੈਸੇ ਵੀ ` 


(ਖਵਾਈ ਜਾਂਟਾ. ਮੋਤਾ .ਲਜ _ਨੀ ਕਰਾਉ'ਦਾ । ਅਸੀ 
'ਪੁੱਛਆ ਕਿੰਨੋਂ ਕੁ ਪੈਸੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦਿੱਤੌ ਹਨ । ਉਸ ਫਿਰ 
ਬੋਤਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, “35 ਇਕ ਵਾਰੀ,, 20 ਇਕ ਵਾਰੀ, 
;ਇਕ ਵਾਰੀ ਸੂਟ, ੧0 ਇਕ _ਵਾਫੀ, 70.ਇਕ ਵਾਰੀ ।” 


;ਫਿਰ: ਅਸੀ',ਪੁਛਿਆ ਹੌਰ ਤ੍ੰਨੂੰ-ਕਣ ਤੇਗ ਕਰਦਾ, 'ਭਗਤ ।'_ 


: ਕ੍੍‌ਹੜ' ਭਗੁਤ.। ਸਾਡੇ ਘਰ ਛੇ ਸਾਹਮਣੇ - ਘਰ ਹੈ ਹਰ 
ਵੀਤਵਾਂਰ ਚੌਕੀ ਲਾਉੱਦਾ, ਹੁਣ ਡਰਦਾ, 15 ਦਿਨ ਰੌਗੋ 
`ਘ੍ਰੋ' ਭੱਜ ਨੂੰ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰੇ ਕਸਰ ਚੰਦੀ ਸੀ ਹੁਣ 
_ਉਸੰਨੇ ਆਪਣਾ ੜੁ ਵਿਲਾਜ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਮਾਈ ਮਦ 
_ਨੁਣ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਮਗਰ ਲਾ ਤਾ। ਅਸੀਂ ਪੁੱਛਿਆ ਤ੍ਹਾਡੇ 
ਮਗਰ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਲਾ ਦਿੱਤਾ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “20 ਕੁ 


. ਇਨ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਇਨਾਂ ਦੇ ਘਰੋ ਝਟਕਾ (ਰਿਨਿੰਆ 
ਹੋਇਆ ਮਾਸ) ਲਿਆ ਕੈ ਖਾਧਾ ਸੀ ਉਸ ਦਿਨ ਤੱ ਹੀ ਸਾਡੇ 


ਘਰੇ ਨੂੰ ਕਸਰ ਚਿੰਬਤੀਂ ਹੋਈ 'ਐ। ਕਸਰ _ਵਿਵੋ' ਹੈਦੀ। 


ਆਈ ਲਾਲ ਸਾੜੀ ਵਾਲੀ ਪੌਣ ਲਿਆਉ'ਦੀ_ ਹੈ £" ਰੌਰ 
. ਕੌਣ ਤੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਉਤਰ ਮਿਲਿਆ “ਤਾਰੋ, ਸਾਡਾ ਵੱਡ 
ਤਾਇਆ, ਮਿੰਦਰੀ ਕਚੀਲ ।” ਅਸੀ” ਪੁਛਿਆ ਇੰਨਾ ਵਿਚੋ” 


ਜਿਉ'ਦਾ ਕੌਣ 2 ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜਿਉ ਦਾ- ਕੋਈ 


ਵੀਂ ਨਹੀਂ; ਇਹ ਸਾਰੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੈਨੂੰ 
-`ਖਿਡ'ਉੱਦੇ ਹਨ ਤੇ ਮੌਰੇ ਵਿਚ ਬੈਲਦੇ ਹਨ ।' ਅਸੀ ਉਸਨੂੰ 


`ਕਿਹਾ ਕਰਿ ਜੇਹੜੇ ਤੰਨੂੰ (ਤੰਗ ਕਰਦੇ _ਹਨ ਉਨਾਂ 


02;= 


ਮਾਰ 
ਦੇਈਏ ਵਿਰ ਤਾਂ.ਪੌਣ ਨਹੀ" ਆਉਦੀ ਤੇ _ਗਰਜੌਟ “ਸਿੰਘ 


. ਜੇ ਭੇਰੀ ਗੱਲ ਤੋਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੰਨੇ ਤੇ ਕਹੇ ਕਿ ਅੱਗੇ ਛੁ” 
, ਅਜਿਹੀ ਗਲਤੀ ਨਹੀ ਕਰਦਾ, ਫਿਰ ਤਾਂ ਤ੍ਰੰ_ਠੀਕ ਰਹੋ“ਗੀ 
ਉਸਨੇ ਪੂਰਾ ਖੁਜ਼ ਹੁੰਦਿਆਂ ਉਤਰ ਦਿੱਤਾ, ਕਿਉ” ਨਹੀ?” 


ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਹਿਪਨੌਟਾਈਜ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੋ 
ਥੋੜਾ ਸਮਾਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਸਿੱਕੇ ਵੱਲ ]ਵੇਖਣ ਤੋ` ਬਾਅਦ ਅੱਖਾਂ 
ਬੈਦ ਕਰ ਲਈਆਂ ਤੇ ਉਹ ਹਿਪਨੌਟਾਈਜ਼ ਦੀ !ਹਾਲਤ ਵਿਚ 
ਆ ਗਈ । ਮੈ ਉਸਨੂੰ ਕਹਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦੇਖ ਹੁਣ 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਕਮਤ 


ਤੈਨੂੰ ਮਾਈ ਮਦਾਨਣ ਵਿਸੈਗੀ । ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ. “ਹਾਂ ਦਿਸਦੀ 
ਹੈ। ਲਾਲ ਸਾੜੀ ਪਾਈ ਖੜੀ ਐ ।” ਹੁਣ ਹੋਰ ਵੇਖੀ" ਵਾਰੀ 
ਨਾਲ ਜਿਹੜੇ ਤੈਨੂੰ ਤੈਗ ਕਰਦੇ ਹਨ ਸਾਰੇ ਤੋਰੈ ਸਾਹਮਣੇ 
ਆਉਣਗੇ ਤੇ ਫਿਫ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਦੱਸਣ ਲੱਗ ਪ ) "ਔਹ 
` ਤਾਰੋ ਆ ਗਈ, ਅਹ ਤਾਇਆ ਖੜਾ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਗਰ 
ਮਿੰਦਰੀ ਖੜ) ਐਂ” ਇਸ ਤੋ ਬਾਅੰਦ ਮੈ ਉਸਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ 
ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਨੰਗੀਆਂ ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਵਾਲੇ ਚਾਰ ਬੌਦੇ ਵਿਖਾਈ 
`ਢੋਣਗੇ ਕਾਲੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿਚ । ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਮਨੇ ਕਹਿਣਾ 
ਸ਼੍ਰੂ ਕੀਤਾ ,'ਔਹ ਆ ਗਏ” ਫਿਰ ਉ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਦੋ” ਮੈ" 
7 ਤੱਕ ਗਿਣਤ) ਕਰਾਂਗਾੰ ਤਾਂ ਇਹ ਚਾਰੇ ਬੈਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਢ 
ਕੇ ਡੱਕਰੇ ਕਰ ਦੇਣਗੇ । ਐਜੋ ਸੱਤ ਪੂਰੇ ਵੀ ਨਹੀ ਸਨ 
ਹੋਏ ਉਸਨੇ ਸੰਮੋਂਹਕ ਨੀਂਦ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣੀਆਂ 
ਬਾਹਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਲਾ ਕੇ ਦੱਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇ” 
ਸੱਚੀਓਂ” ਕਿਰਪਾਨਾਂ ਚਭਦੀਆਂ ਹੋਣ _'ਅੰਹ ਵੱਢੜਾ, ਹੁਣ 
ਬੋਲ” ਜਦੋ“ ਮੈ' ਸੱਤ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ 
ਮਾਈ ਤਾਂ ਅਜੇ ਖੜੀ ਐਂ ਸੈ" ਫਿਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈ" ਤਿੰਨ 
ਗਿਣਾਗਾ ਝੋ ਉਹ ਚਾਰੇ ਬੰਦੇ ਮਾਈ ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਢ ਦੇਣਗੇ । 
ਮੈ“ ਤਿੰਨ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਪਰ ਬੈਦਿਆਂ ਨੇ ਮਾਈ 
ਨੂੰ ਨਾ ਵੱਢਿਆ । ਸੈਂ ਇਹ ਸੌਚ ਕੇ ਕਿ _ਇਸਦੋ ਦਿਮਾਗ 
ਵਿਚ ਮਾਈ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਆਮ ਬੈਦਿਆਂ' ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਣ ਦਾ 
ਭਰਮ ਹੈ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਹ ਸੁਝਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮਾਈ ਨੂੰ ਅਸੀ 
ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੰ_ ਜਾਵਾਂਗੇ । ਇਨਾਂ ਕਹਿਣ ਦੀ ਢੋਰ ਹੀ ਸੀ 
ਕਿ ਤਾਰੋ ਕਹਿਣ ਲੱਗੀ ''ਚਲੀ ਗਈ ਉਹ ਤਾਂ ।” 
ਉਸਤੋ' ਬਾਅਦ ਮੈ ਉਸਨੂੰ ਉਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦਿਖਾਇਆ 
ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕੇ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਪੰਡ! ਬੈਨ ਕੇ ਨਹਿਰ 
ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿਤ' ਹੈ ਹੁਣ ਮੱਛੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਜਾਣਗੀਆਂ 
ਤੋਂ ਕਦੋ ਵੀ ਤੈਨੂੰ ਹੁਣ ' ਦਿਖਾਈ ਨਹੀ” ਦੇਣਗੀਆਂ । ਹੋਰ 
ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਨਾ ਦੇ ਕੇ ਸਪਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਮਰ 
ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਖਤਮ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਦੂਜਾ ਉਸਨੂੰ ਸੁਝਾ 
ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਤੇਰਾ ਪਤੀ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਰਲਤ) 
ਨਹ” ਕਰੇਗਾ । ਇਸ ਤੌ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਜਗਾ ਦਿੱਤਾ 
ਗਿਆ । ਫਿਰ ਗੁਰਜੰਟ ਸ਼ਿੰਘ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਨਜਾਇਜ ਸਬੰਧਾਂ 
ਬਾਰੇ ਪੁਛਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਝੱਟ ਹੀ ਮੰਨ ਗਿਆਂ 1 ਉੱਸ ਤੌਂ ਉਸ 
ਦੀ ਪਤਨੀ ਸਾਹਮਣੇ ਗਲਤੀ ਵੀ ਮੰਨਵਾਈ ਤੋ ਅੱਗੇ ਡੇ” 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਲਾ 


ਅਜਿਹਾ ਨਾਂ ਕਰਨ ਦਾ ਵਚਨ ਵੀ ਦੁਆਇਆ । ਇਸ 
ਉਪਰੰਤ ਤਾਰੋ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਚਾਹ ਬਣਾ ਕੇ ਪਿਆਈ ਡੇ ਅਸੀ 
ਸਗ੍ਹਟਰ ਤੇ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ । 

25 ਮਈ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਗੁਰਜੈਟ ਸ਼ੈਰੀ ਗੈਰ ਹਾਜਰੀ 
ਵਿਚ ਘਰ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇ ਕੋ ਗਿਆ ਕਿ ਉੱ'ਜ ਤਾਂ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ 
ਚੁਆਂਨੀ ਕਸਰ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ । 'ਕਦੇ ਕਦੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ 
ਮੋਰ ਵਿਚ ਪਾਉਣ ਆਵੇਗੀ । ਮੈ” ਅਪਣੇ ਨਾਲ ਉਸੇ ਰਾਤ 
ਇਕ ਹਮਦਰਦ ਸ਼ਾਥੀ ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ 
ਕੇਸ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ । ਜਢੋ ਹੀ ਅਸੀ ਘਰੇ ਪਹੁੰਚੋ ਤਾਂ 
ਸਾਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਸਾਰ ਹੀ_ਉਸ ਖੇਡਣਾ (ਸਿਰ ਘੁਕਾਅਣਾ) 
ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤਾ । ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕੌਣ ਖਿਡਾਉ'ਦਾ 

ਰ ਦਤਾ । ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਕੌਣ ਖਿਡਾਉ'ਦਾ, 
ਕੀ ਤਕਲੀਫ ਹੈ । ਤਾਂ ਉਸ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, "ਤੁਸੀ 


_ਤਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਸਕ੍ਰਟਰ ਤੇ ਗੱਲ)“ ਪਏ ਰੋਏ ਸੀ ਮੈ ਰਾਹ 


ਵਿਚ ਹੀ ਉਤਰ ਗਈ ਤੇ ਫਿਰ ਐਥੇ ਆ ਗਈ ।” ਅਸੀਂ 
ਪੁਛਿਆ ਤੂੰ ਕੌਣ ਆਂ ਤੇ ਕੀ ਲੈਣ ਆਈ ਹੇ । '- ਮਾਈ 
ਹਤਰ ਮੈ' ਤਾਂ ਲਾਲ ਰੀਬਨ, ਲਾਲ ਬੰਗਾਂ ਤੇ ਲਾਲ 
ਦੀ ਲੰ ਨੋ ਜਾਉ'ਗੀ ।” ਅਸ ਦੁ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ 
ਝਜੋੜ ਕੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਰੋਜ਼ ਵਿਚ ਲਿਆਦ। ਇ ਉਸਨੂੰ 
ਪੁੱਛਿਆ ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ, ਉਸਨੇ ਮਾਈ ]ਮਦਾਨਣ ਦੇ ਦੁਬਾਰਾ 
ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਦੁਹੇਰਈ । ਇਸ ੩ ਉਜ ਨੂੰ ਹਿਪਨੌਟਾਂ- 
ਬੀਜ ਕਰਕੇ ਮਾਈ ਮਚਾਨਣ ਦਿਖਾਈ ਜੋੜ ਤੇ ਨਾਲ 
ਹੀ ਇਤ ਨਿਰੈਗ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਦਾ ਅਣ ਪਛਾਤਾ ਵਿਅੱਕਤੀ 
ਸੀ ਤਾੰ ਮਾਈ ਮਦਾਨਣ ਬਰਸੇ ਨਾਲ ਵਢਾ ਕੇ ਰਿ ਪੱਟ 
ਕੇ ਧਰਤੀ ਵਿਚ ਦਬਾ ਦਿਤੀ ਗਈ ।_ਇਸ ਤੁ ਬਾਅਦ 
ਨ ਗਿ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਅੱਜ 
ਦੇਖ ਰਿ ਕੋਈ ਤੈਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਤੰਗ ਕਰਢ: __ਸਾਰਮਣੋ 
ਆ ਜਾਵੇਗਾ । ਸੱਤ ਤੱਕ ਗਿਣਦੇ 2 ਇਕ ਬਾਬਾ ਤੋ ਇਕ 
ਔਰਤ ਉਸਨੂੰ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ ਤੇ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਇਕ 
ਸਿ ਹਿਤ ਵਿ ਨਾਲ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਸੰਤੀ । ਫਿਰ ਉਸ 
ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੌਰ ਦੇਖ ਲੰ ਹੋਰ ਤਾਂ ਨਹੀ ਕੋਈ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ 
ਿ ਇਥੇ ਅਸੀਂ ਇਕ ਤਜਰਬਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਾਰੀ 
ਮਿ ਮਗ 
(1 ਤੱਕ ਗਿਣਤੀ ਕਰਾਂਗਾ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਦੋ 

ਰਾ ਦਿਸਣਗੇ । ਜਢੋ' ਮੈ' ਤਿੰਨ ਦੀ 


ਚ 


"ਰਾ ਦ"==-=-=-====== 


==ਦ 


ਗਿਣਤੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਸਿਪਾਹੀ ਦਿਸਣੇ ਸ਼ੁਰੂ 
ਗਏ । ਤੋ ਫਿਰ ਮ' ਉਸ਼ਨੂੰ ਕਿਹ ਕਿ ਹੁਣ ਇਹ ਦੌਨਾਂ 
ਗੋਲ) ਮਾਰ ਦੇਣਗੇ । ਕੁਝ ਪਲ ਬੀਤਣ ਤੌ“ ਬਾਅਦ ਮੈ 
ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿਤੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ “ਨਹੀ” 
ਇਹ ਤਾਂ ਖੜੇ ਐ।” ਫਿਰ ਮੈ” ਉਸਨੂੰ 'ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਮੈਂ 
ਠਾਣੌਦਾਰ ਨੂੰ ਸੱਦਾਂਗਾ ਉਹ ਜੀਪ ਲੈ ਕੇ ਆਵੌਗਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ 
ਨੂੰ ਗੋਲੀ ਮਾਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦੇਵੇਗਾ । ਠਾਣੇਦਾਰ ਜੀਪ ਸਮੇਤ 
ਅ ਗਿਆ ਉਸਨੇ ਹੁਕਮ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਸਿਪਾਹੀਆਂ 
ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰੀ । ਇਸਤ ਬਾਅਦ ਸੁਝਾਅ ਦਿਤਾ ਕਿ ਇਹ 
ਹੁਣ ਨੂੜ ਕੇ ਜੀਪ ਵਿਚ ਸਿੱਟ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਗੇ ਤੇ ਜੇਲ ਵਿਚ 
ਫ਼ਾਂਜੀ ਦੇ ਛੇਣਗੇ । ਸੌ ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬੋਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, 
“ਰਾਂ ਨੂੜੀ ਜਾਂਦੇ ਅ, ਔਹ ਸਿੱਟ ਲੋ ਜੀਪ ਵਿਚ ।” ਮੈ” 
ਫਿਰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੈਂ 1-2-3 ਕਰਾਂਗਾ ਜੀਪ ਭਜਾ ਕੋ ਲੰ 
ਜਾਣਗੇ । ਜਢੋ' ਹੀ ਮੈ 1-2-3 ਕਿਹਾ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ 
ਕਿ ਜੀਪ ਤਾਂ ਚਲੀ ਗਈ । ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਤਾਂ 
ਨਹੀ` ਕੁਝ ਦਿਸਦਾ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਨਹੀ” ਠੀਕ ਹਾਂ । 

ਇਜ ਉਪਰੈਤ ਅਸੀ“ ਵਾਪਸ ਆ ਗਏ । ਦੋ ਮਹੀਨੇ 
ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲੰਘ ਗਏ । ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਕੀ ਹੋਇਆ 
ਮੈਂ 2 ਕੁ ਵਜੇ ਸਕੂਲ" ਘਰ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੀ ਸੀ । ਇਕ 
ਫੀਅਟ ਕਾਰ ਦਰਵਾਜੇ ਅੱਗੇ ਆ ਕੇ ਰੁਕੀ । ਰੁੱਕਣ ਸਾਰ ਹੀ 
ਉਸ ਵਿਚੋ” ਗੁਰਜੰਟ ਮਿੰਘ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਤੋ" 
ਫੜੋ ਹੋਏ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਤਿੰਨ ਥੱਪੜ 
ਮਾਰ ਕੇ ਡਿਉਡ) ਵਿਚ ਪਏ ਮੰਜੇ ਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿਤੀ । ਮੈ ਗੁਰ 
ਜੋਟ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਾਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਣ 
ਲਝੀ ਕਿਹਾ ਉਸਨੇ ਦਸਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, "ਮਾਸਟਰ ਜੀ, 
ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਬਹੂਤ ਤੰਗ ਕਰਚੀ ਆਈ ਹੈ 1" ਸੈ" ਪੁੱਛਿਆ 
ਕਿ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਦੱਸ । ਤਾਂ ਉਸ ਦਸਣਾ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ ਕਿ, 
“ਅਸੀ ਅੱਜ ਸਵੇਰੇ ਨਿਹਾਲੇ ਵਾਲੇ ਡਾਕਟਰ ਤੋ" ਦਵਾਈ) 
ਲੌੰਣ ਗਏ ਸੀ ਤੇ ਜਦੋ" ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਟੀਕਾ ਲਾ 
ਦਿਤਾ ਤਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੋਡਣ ਲੱਗ ਗਈ, ਡਾਕਟਰ ਨੌ ਇਸ 
ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਇਕ ਟੀਕਾ ਹੌਰ ਲਾ_ਦਿਤਾ ਤਾਂ ਉਹ 
ਹੱਟਣ _ਦੀ _ਬਜਾਏ _ਹੌਰ ਜੋਰ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਲੱਗ 
ਪਈ, ਫਿਰ _ਡਾਕਟਰ _!ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਰ ਦੇ 
ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਇਕ _ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਿਆਣੇ ਕੌਲ ਭੇਜ ਢਿਤਾ 
ਤੋ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸਦਾ ਹੁਣ ਮੈਰੋ ਕੌਛ ਕੋਈ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ । 


ਦਿ ਜਲ ਮਰ ਜਨਵਰੀ 94੬ , &॥ %% 7੩ %ਜਜਆੀ ਕਿ ਜਿਸ ਜਨ ਦੋ ਮਾ ਤੁਛ-੨-<<<<੬, 
ਜਨਵਹੀ/ਫਰਵਰੀ 12 


ਅਸੀ ਉਸ ਕਾਰ ਵਿਚ ਪਾ ਕੇ ਰਾਮ ਚੈਦ ਦੇ ਡੇਰੇ ਲੰ ਗਏ 
ਸਾਧ ਨੇ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਆਪਦੇ ਮੰਤਰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੇ" ਬਾਅਦ 
ਲਾਇਚ)ਆਂ ਕਰਕੇ ਦਿੱਤ)ਆਂ ਤੇ ਕਿਹਾ ਇਹ ਦੋਈ ਜਾਓ 
ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਅਸੀ ਉਹ_ ਵੀ ਦਿਤੀਆਂ ਡੇ ਜਦੋ” 
ਨਿਹਾਲੋਵਾਲੇ ਵਾਪਸ ਆਏ ਤਾਂ ਇਸ ਨੇ ਤਾੜੀਆਂ ਵੀ 
ਮਾਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਫਿਰ ਹਾਡ ਕੈ 150 ਰੁਪਏ 
ਵਿਚ ਆਹ ਟੈਕਸੀ ਕਰਕੇ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਆਏ ਹਾਂ। ਮੈ 
ਪੁੱਛਿਆ ਤਿ ਦਵਾਈ ਕਾਸਦੀ ਲੋਣ ਗਏ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਕਿਹਾ 
ਕਿ ਗਰਭ ਗਿਰਾਉਣ ਲਈ । ਪਰ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ 
ਕਮਜੋਰ ਬਹੁਤੀ ਆ ਤੇ ਤਾਕਤ ਦੇ ਟਾੀਂਕੋ ਲਾ ਦਿਤੇ ।” 
ਉਸਨੂੰ ਪੁਛਿਆ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਦੇ ਦਵਾਈ ਲੰਣ ਨਾਲ 
ਫਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਈ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ 6 ਮਰੀਲੇ 
ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਕਾਫੀ ਬਿਮਾਰ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਦੋ ਬਹਤ ਸਾਰੇ 
ਟੀਕੇ ਦਵਾਈਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਬੈੜਾ 
ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਏ੧ ਸੀ ਤੇ ਫਿਰ ਜਦੋ ਦਵਾਈ ਲਈ, ਤਾਂ ਟੀਕਾ 
ਲੱਗਣ ਸਾਰ ਖੇਡਣ ਲੱਗ ਗਈ ਸੀ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਇਕ ਦੋਂ 
ਦਵਾਈਆਂ ਦੋਣ ਤ ਜਦੋ" ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਇਹ ਕਹਿ, 
ਚੁੱਤਾ ਦਿਤਾ ਕਿ ਹੁਣ ਕੇਸ ਸਾਡ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀ” 
ਰਿਹਾ (ਵਿਥੇ ਵਿਕ ਗੱਤ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ ਕਿ ਡਾਕਟਰ 
01. 8. ੬. $. ਸੀ ) ਫਿਰ ਅਸੀ ਇਕ ਸਾਧ ਤੋ“ ਤਵੀਤ 
ਕਰਾ ਲਿਆ । 3-4 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋਲੀ ਹੌਲ ਠੀਕ ਹੋ 
ਗਈ ਸੀ । 

ਇਸ ਤ` ਬਾਅਦ ਜਦੋ ਤ-ਤੇ ਨਾਲ ਗੱਲ ਬਾਤ 
ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਹੋਈ ਗੱਲਬ'ਤ ਵਿਚੋ ਸਿਰਫ ਇਨਾ 
ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟੀਕੇ 
ਲੱਗੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਹੁਣ ਟੀਕਾ ਲਵਾਉਣ ਤੋ` ਬਹੁਤ ਡਰਨ 
ਲੱਗ ਗੇਟ ਸੀ । ਉਸ਼ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਇਤ _ਘੰਟਾ ਸਮਝਾਇਆ 
ਗਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਤੈਨੂੰ ਟੀਕਾ ਨਹ“ ਕਰਵਾਉਣਾ ਪੈਣਾ । ਬਾਕ) 
ਜੋ ਗਰਭ ਗਿਰਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਤੋ ਹ 


ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਯੋਗ . 


ਨਹੀ” ਤੇ ਹੋਂ ਸਕਦਾ ਗਰਤ ਗਿਰਾਉਣ ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਜ਼ਾਨ 
ਵੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੇ । ਬਾਕੀ ਜਿਥੇ ਚਾਰ ਬੱਚੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਨ 
ਪੰਜਵੇ" ਨਾਲ ਆਫਤ !ਨਹੀ” ਸੀ ਆਉਣ ਲੱਗੀ ਵਿਸ ਤੋ” 
ਬਾਅਦ ਅਸੀ" ਉਸ ਨੂੰ ਡਾ, ਗੁਰਮੇਲ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਚੈੱਕ 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


| 
| 
| 


ਕਰਵਾ ਕੇ ਤਾਕਤ ਲਈ ਪੀਣ ਵਾਲੀ ਦਵਾਈ ਭੇ ਹੋਰ 
ਗੋਲੀਆਂ, ਕੈਪਸੂਲ ਦਿਵਾ ਦਿੱਤੇ । ਤੇ ਉਹ ਉਸ ਤੋ ਬਾਅਦ 
ਹੁਣ ਭੱਕ$ਠੀਕ ਜਿੰਦਗੀ ਬਤੀਤ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ । 
ਆਖਿਆ ਉਜ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇਕ ਘਰ 
ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਮੁਖੀ ਘਤ ਚੌਕੀ“ ਲਾਉੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਉਹਨਾਂ 
ਦੇ ਘੁਰ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਮਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਦੋ ਮੈ ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਸਰ 
ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੋ ਉਹ ਹੁਣ ਹਟ ਗਈ ਸੀ ਤੋ ਗੁਰਜੌਟ ਦੇ ਘਰ 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਫੀ ਆਉਣ ਜਾਣ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੇ 
`ਤਾਰੋ ਨੂੰ ਇਹ ਭਰਮ ਬੈਠ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸਨੇ ਹੁਣ ਆਪਣੀ 
ਕਜਰ ਸਾਡੇ ਵੱਲ ਭੌਰ ਦਿੱਤ ਹੈ। ਇਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਕਿ 
ਪਿਛਲੇ ਸਮੋ ਨਿੱਤੀ ਮੋਟੀ ਤਕਲੀਫ ਵੀ ਹੋਣ ਤੇ ਭਗਤ 
ਕਹਿੰਦਾ ਰਹਿੰਦ ਕਿ ਸੁਖ ਦਿਓ, ਪੱਠ ਚੜ੍ਹਓ ਤੇ ਇਹੋ 
ਜਿਹੀ ਹੋਰ ਸਮੱਗਰੀ ਮੰਗਦਾ ਸੀਪਤ ਇਨਾਂ ਨਹੀ” ਦਿੱਤੀ ਸੀ । 
ਦੂਸਰਾ, ਗੁਰਜੰਟ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਜਦੋ 
ਉਸਦੀ ਕੁਝ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਖੇਡਣ ਸਮੇ' ਬੋਝ ਕੇ, 
ਰੋਟੀ ਪਕਾਉਣ ਸਮੋ ਆਟੇ ਵਿਚ ਰੰਗ ਪਾ ਕੇ ਜਾਂ ਆਨੇ 
ਬਹਾਨੇ ਗੁਰਜਟ ਨੂੰ ਤੰਗ ਕਰਕੇ ਸੰਤਸਟੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਸੀ 
ਬਾਕੀ ਭੂਤਾਂ ਪਰਤਾਂ ਦੇ ਉਜ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਂਜ 
ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸਣ ਤੇ ਹੁਣ ਵੀ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਗਰੀਬ ਅਨ- 
ਪੜ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਸੀ ਜਿਥੋਂ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ 
ਮੱਫਤ ਸਿਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ 
ਮਰਨ ਤੇ ਬਾਅਦ ਭੂਤਾ ਪ੍ਰੋਤ ਬਣ ਜਾਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਿਵ' 
ਉਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸਿਹ ਚੜ ਖੋਡਣ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 


ਪਿਛਲੇ ਸਮੇ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਦਵਾਟ)ਆਂ ਖਾਣ ਕਰਕੇ 
ਉਜਨੂੰ ਦਵਾਈਆਂ ਜਾਂ ਟੀਕੇ ਪ੍ਤੀ ਅਲਰਜੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ 
ਸੀ ਤੋ ਉਹ ਟੀਕਾ ਲਵਾਉਣ ਤੋਂ ਸ਼ੁੰਨ ਜਿਹੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ 
ਤੋਂ ਉਹ ਹੌਰ ਟਕਾ ਲਵਾਉਣ ਤੋ ਬਚਣ ਲਈ ਹੀ ਅਜਿਹਾ 
ਕਰਦੀ ਸੀ । ਵਿਕ ਉਹ ਗਰੀਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ 
ਜਨਮ ਤੋ ਬਾਅਦ ਪੂਰੀ ਖੁਤਾਕ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ ਇੰਨ) 
ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਆਮ ਸਰੀਰਕ ਕੌਮ 
ਕਰਨ ਸਮੇ' ਵੀ ਤਕਲੀਫ ਮਹਿਸ੍ਰਸ਼ ਕਰਦੀ ਸੀ ਜਿਹੜੀ, 
ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਕਰਵਾਏ ਹੌਣ ਦਾ ਭਰਮ ਵੀਪਾਉ'ਢੀ ਸੀ । 


(ਬਾਕੀ ਸਫਾ 21 ਤੇ ) 


੨ “ ਕ, 


20 


ਸਾਜ਼ਿਸ 
[2 ਬਲਵੀਰ ਪਰਵਾਨਾ 

ਠਝ ਵੀ ਨਹੀ` ਵਾਪਰਨ ਲੱਗਾ 
ਸੁਪਨਿਆਂ ਦਾ ਹੁਸੀਨ ਭਰਮ ਪਾਲ ਕੇ 
ਕੇਵਲ ਹੱਥ ਦੀ ਜਿਰਜ ਸਕਦੇ ਹਨ 
ਕੋਈ ਵੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਾਹਕਾਰ 
ਤੇ ਮੁੜਕਾ ਕਲਾਤਮ੩ ਮਹਿਰ 
ਦਿਲ ਭਾਵੇ“ ਕੋਈ ₹) ਹੋਵੇ 
ਮੇਜ਼ਾਰਾਂ ਤੇ ਦੀਵੇ ਬਾਂਲਿਆਂ ਨਹੀਂ ਬਦਲਣ ਲਗੇ ਮਾੜੋ ਸਮੇ” 
ਮੋੜੀਆਂ 'ਚ ਤਾਂ ਕੁਝ ਨਹੀ” ਹੁੰਦਾ 


ਮੋਏ ਬਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ ਸੜੀਆਂ ਹੱਛ]ਆਂ ਦੇ ਜਿਵਾ 


ਜਿਨਾਂ ਆਪ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਲੜਾਈ 'ਚ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ 
ਤੇ ਪਲਣ ਲੌਕਾਂ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ `ਤੇ 

ਉਹ ਸ'ਧ ੨ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸੋਖ 
--ਕਿਸਮਤ ਅਜਿਹਾ ਰੁਮਾਂਟਿਕ ਲਫਜ ਹੈ 

ਜੀਹਦੀ ਕਢ ਖੂਬ>ਰਤ ਮਹੱਲਾ ਚ ਹੋਈ 

ਪਰ ਵਰਚਾਇਆ ਗਿਆ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 

` ਮਜ਼ਬ : ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਹਰ ਹਕ੍ਰਮਤ ਲਈ ਰਿ 

ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਹਾਇਕ ਬਣਿਆ ਹੈ ਉਸਦਾ 

ਕਿ ਜਿਸਨੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਤ ਨਾਲ ਜੜਨ ਨਾ ਦਿਤਾ । 
ਤੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡੀਆਂ ਪਾਈਆਂ 

ਡੇ ਵਹਿਸਤ ਨੂੰ ਸੂਰਮਗਤ) ਦਾ ਫਤਵਾ ਐਲਾਨਿਆ; 
"ਰੱਬ : ਰਾਜਿਆਂ ਮਹਾਂਰਾਂਜਿਆਂ ਦੀ ਸਰਪਰਸਤ) 'ਚ 
ਪਰਵਾਨ ਚੜਿਆ ਇਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਅਕਸ 

ਕਿ ਤੋੜਿਆ ਲੌਕਾਂ ਦਾ ਆਪੇ ਤੋ” ਵਿਸਵਾਸ਼ 

ਬੜੀ ਹੀ ਸਾਜ਼ਿਸੀ ਚਾਲ ਹੈ ਇਹ ਪੂੰਜੀ ਦੇ ਦੈਤ ਫੀ 
ਕਿ ਛਟਪਟਾਹਟ, ਬਚੈਨੀ, ਰੋਹ 

ਸਿਮਟ ਸੇ ਰਹਿ ਜਾਣ 

ਮੜੀਆਂ ਮਸਾਣਾਂ 'ਚ ਨਕ ਰਗੜਣ ਤੱਕ 

ਤੋਂ ਉਠ ਨ' ਸਕੇ ਕੋਟੀ ਹੱਥ ਉਹਦ। ਗਰਦਨ ਵਲ 
ਕਿ ਜਿਹਦੀ ਹੱਦ ਜਰੰਮੇਵਾਰ ਹੈ 

ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋ ਬਦਬੂ ਮਾਰਦੇ ਹਰ ਕੋਹੜ ਲਈ 


ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚਾਰ 


ਪਰਨਰ ਜਨਮ ਦੇ 
੮੧63੯ 
ਤੌ ? ਜੂਨ 1987 ਨੂੰ ਅਖਬਾਰ 'ਚ ਖਬਰ 
ਲੈਂਗੀ ਇੰ ਜੀ ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮੁਰਦਾ ਬੋਲ ਪਿਆ । 
ਇਸ ਖਬਰ ਅਨ੍ਸਾਰ 1 ਪਿੰਡ ਝੁੱਤੜ ਵਾਲ ਦ' ਭਾਗ ਸਿੰਘ 
ਚੋਕੀਦਾਰ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤ` 7 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਜਿਉੱਦਾ 
ਹੋ ਗਿਅ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਗਾ ਉਸੇ ਨਾਂ ਦਾ ਪਿੰਡ _ਨੁਥਾਂਣੇ 
ਦਾ ਵਿਅੜਤ) ਮਰ ਗਿਖ਼ਾ। ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ 
ਕਿਉ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਮਝਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਔਧ ਵਿਸ਼- 
ਵਾਸ ਅਤੇ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਲੋਕਾਂ 'ਚ 
ਭੁਲੇਖਾ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਜ ਕੋਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਜਰੂਰੀ 
ਜੀ। ਇਸ ਲਵੀ ਅਤੀ' ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਬਠਿੰਡਾ 
ਇਕਾਫੀ ਵੱਲੋ ਇਸ ਕੇਸ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਗਰਾਮ 
ਬਣਾਇਆ । 
ਅਜੀ' ਇਕ ਦਿਨ ।ਪੰਡ ਝੱਖੜਵਾਲਾ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । 
ਸਬੈਧਤ ਪ੍ਰੀਵਾਰ ਨਾਲ ਮਿਲਕੇ ਪਤਾ (ਦਰ ਲਈ ਅਸੀ” 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠ ਲਿਖ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ : 

? ਕੀ ਭਾਗ ਸਿੰਘ ਚੌਕੀਦਾਰ ਸਾਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ ? 
ਉਹ ਕਿਥੇ ਹੈ ? 

-- `ਵ ਵੀਰਾ ਉਹਨੂੰ ਤਾਂ ਅੱਜ 22 ਇਠ ਹੋ ਗਏ ਸੁਤਗ- 
ਵਾਸ ਹੋਏ ਨੂੰ । ਉਹ ਕਿੱਥ ਹੋਣਾ ਸੀ ਏਥ । 

? ਕੀ ਉਹ ਮਰ ਕੇ ਜਿਉੱਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ? 

<- ਵੇ ਭਾਈ ਉਹ ਮਰਨ ਤੱ ਪਹਿਲਾਂ 4-2 ਦਿਨ 
ਜਿਆਦਾ ਢਿੱਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਫਿਰ ਜਦੋ ਦਵਾਈ] 
ਦਿੱਤੀ ਤਾਂ ਉਹ ਫੋਰ 4-5 ਘੰਟਿਆਂ ਬਾਅਦ ਬੋਲਣ 
ਲੱਗ ਪਿਆ ਸੀ_ਯਾਨੀ ਕਿ ਬੇਹੋਸ਼ੀ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ 
ਰੌਸ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਮਰ ਕੇ ਜਿਉਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ 
ਝੂਠੀ ਹੈ । 

? _ ਉਸ ਦਿਨ ਕੀ ਟਾਈਮ ਸੀ 7 

<- ਤੜਕੇ ਦੇ 9 ਵਜੋ ਸਨ। 

? ਜਦੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਬੋਲਿਆ ਨਹੀ, 
ਸੀ ਗਿਆ ਤੇ ਜਦੋਂ ਹੋਸ਼ ਆਈ ਸੀ ਕੀ ਉਸਨੇ ਧਰਮ 
ਰਾਜ਼ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ? 

-- `ਫੇ ਭਾਈ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦੱਸਿਆ। ਬੱਸ ਹੂੰ ਹਾਂ ਕੀਤੀ 
ਸੀ। ਐਵੇ“ ਛੌਕਾਂ ਨੇ ਗੱਲ ਬਣਾ ਲਟੀ । 

? _ਕੀ ਤੁਸੀ ਅਖਬਾਰ ਵਾਲੋ ਨੂੰ ਖਬਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ? 


ਕੇਸ ਦੀ ਛਾਣ ਬੀਨ 


ਸਬੰਧਤ ਘਰ ਪੁੱਜ ਗਏ । ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਫਾਰ ਨਾਲ ਗੱਠ 
ਫੀਤੀ । 

ਬ'ਬਾ ਜੀ ਨੂੰ ਸੁਤਗਵਾਸ ਰੋਦਿਆਂ ਭਿੰਨ ਦਿਨ ਹੋ ਗਏ ? 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੂਰਗਵ'ਸ ਹੋਇ ਆਂ ਅੱਜ 13 ਦਿਨ ਹੋਂ ਗਏ । 
ਉਸ ਦਿਨ ਕੀ ਟਾਈਮ ਸੀ ? 
ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਪੰਜ ਵਜੋ ਸਨ। 
ਕੀ ਤੁਹ/ਡੀ ਝੱਖੜ ਵਾਲੇ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਹੈ £ 
ਨਹੀ', ਸਾਡੀ ਉਕੇ ਕੋਈ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਨਹੀ” । 
ਸਾਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਪੁੱਛਣ ਦੀ ਲੜ ਨਹੀ ਰਹੀ । ਕਿਸੇ 
ਨੇ ਐਵੇ“ ਇਹ ਗੱਤ ਫੈਝਾ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਦੋਨਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ 
ਮੌਤ ਅਤੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਵਾਕਫ ਵੀ ਅਤੇ ਪੱਤਰ 
ਪ੍ਰੋਰਕ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕੀਤਿਆਂ ਖਬਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀ 
ਇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਉਸ ਨੇ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿਚ ਮਦਦ 
ਕੀਤੀ । ਅਸੀਂ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੋਰਕ ਅਤੇ ਸਛੋਧਿਤ ਅਖਬਾਰ ਨੂੰ 
ਸੁਸਾਇਟੀ ਵੱਲੋ ਫੋਸ ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ ਪਰ ਕੋਈ ਉਤਰ 


ਨਹੀ` ਮਿਲਿਆ । 1 
ਦਲਵਿੰਦਰ ਜਿਘ ਦਿਕਾਈ ਬਠਿੰਡਾ 


(ਸਫ਼ਾ 20 ਦੀ ਬਾਂਤੀ) 
ਇਕ ਗੱਲ ਹੌਰ ਨੋਟ ਕਰਨ ਵਾ” ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਸਾਡੇ 
ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਪੜੋ ਲਿਖੋ ਸਿਖਿਆਤ ਲੋਕ ਵੀ ਅਸਲ ਸਮੱ= 
ਜਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਟ) ਬਜਾਏ ਅੰਧ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੱਲ ਨੂੰ ਧੱਕ 
ਰਹੋ ਹਨ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕੁਝ ਡਾਕਟਰਾਂ ਵਿਚ ਇਹ 
ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੋਣਾ ਕਿ ਕੋਈ) ਓਪਰੀ ਕਸਰ ਵੀ ਹੈਦੀ ਹੈ ਤੇ ਦੂਜਾ 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੁੱਖੀ ਭਲਾਈ ਨਾਲੇ ਵੱਧ ਜੋਰ ਪੈਸਾ ਕਮਾਉਣ 
ਤੇ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ । ਇਸ ਕੇਸ ਨੂੰ ਵੀ ਥੋੜਾਂ ਜਿਹਾ ਵੱਧ 
ਸਮਾਂ ਦੇ ਕੇ ਉਸਦੀ ਮਾਨਸਕ ਦਸਾ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਠੀਕ ਕਰ 
ਸਕਦੇ ਸਨ 1 
ਇਕ ਗੱਲ ਹੋਰ ਕੇਸ ਠੀਕ ਭਰਨ ਵਾਲੋਂ ਸਾਥੀਆਂ 
ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਾ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਅਕਤੀ 


ਨੂੰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਤਰਤੀਬ ਤੇ ਉਨ੍ਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਪੱਧਰ/ਸਮਝ 
ਨਾਲ ਮੇਲਦੇ ਹੋਏ ਰੀ ਚੱਲਿਆ ਜਾਵੇਂ ਭਾਵੇ ਵਿਅਕਤੀ 
ਹਿਪਨੋਟਾਈਜ ਹੀ ਰੋਇਆ ਰੋਵੇ । ਇਜ ਕੋਸ ਵਿਚ ਵੀ 
ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦਾ ਗੋਲੀ ਨਾ ਚਲ'ਉਣਾ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ 
ਹੈ ਕਿ ਮਰੀਜ ਨੇ ਕਟੇ ਗੋਲੀ ਚਲਦੀ ਜਾਂ ਮਾਰਢੇ ਨਹੀ” ਸ 


0 ਭਾਈ ਅਸੀ ਰੀ ਨੀ ਦਿੱਤੀ। ਰੀ ਵੀਰ ਪੀ 
ਅਸੀ! ਉਸੇ ਦਿਨ ਪਿੰਡ _ਨਥਾਣੇ ਚਲੋ ਗਏ ਅਤੇ ੯੧ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸਜਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ 


ਵਿਗਿਅ!ਨਕ ਵਿਚ੦ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 24 


ਇਹ ਘਟਨਾ ਕੋਈ ਤੀਹ ਕੁ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ । 
ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇਕ ਪੁਰਾਣਾ ਭਾਰੀ ਬਰੋਟਾ ਸੀ । ਜਿਸ 
ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਭੂਤਾ, ਪ੍ਰੇਤਾਂ, ਜਿੰਨ੍ਹਾ ਦੀਆਂ _ਰੌੱਗਟੇ ਖੜੇ 
ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹਟੀਆਂ ਸਨ । ਭਾਨਾ 
ਅਮਲੀ ਜੋਗਲ ਪਾਣੀ ਜਾਣ ਲਈ ਗਲ "ਚ ਨਿਕਲ ਕੇ 
ਫਿਤਨੀ ਤੇਂ ਆ ਗਿਆ, ਭਾਰੀ ਬਰਟੇ ਦੇ ਨੇੜ' ਦੀ ਖੇਤ 
ਵੱਲ ਜਾਂਦੀ ਪਹੀ ਤੇ ਲੰਘਦਿਆਂ, ਉਸ ਦੀ ਨਿਘਾ ਦਸ 
ਬਾਰਾਂ ਕਾਲੇ ਰੌਗਦਿਆਂ ਪਰਛਾਇਆਂ ਤੇ ਪਈ; ਜੋ ਇਧਰ 
ਉਧਰ ਤਤਦੇ ਫਿਰਦੇ ਸਨ । ਭ'ਨੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ, ਉਸ 
ਸਮੇਂ, ਉਸ ਥਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬਧਿਤ ਜੁੜ)ਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨਸ਼ਨੀ= 
ਖੋਜ਼ ਡਰਾਉਣੀਆ] ਉਜਾਗਰ ਹੋ ਗਟੀਆਂ । ਉਹ ਨੰਠਤਰ 
ਗਿਆ । ਉਸ਼ ਨੇ ਬਰੋਟ ਡ' ਦੂਰ ਦੀ ਲੰਘਣ ਲਈ ਰਸ਼ਤਾ 
ਬੰਰਲ ਲਿਆ । ਹੌਲੀ ਦੋਣ ਉਸਨੇ ਪਿਛਾਂ ਮੁੜ ਕੇ ਬਰੋਟੇ 
ਵੱਲ ਤੱਤਿਆ ਹਨੋਰੇ ਵਿਚ ਭੂਤ ਤੁਰਦੇ ਫਿਰਦੇ ਤੋਂ ਉਠਦੇ 
ਬੈਠਦੇ ਸਨ | 'ਕੁਤਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀ” ਦੋਖੀ'ਦਾ, 
ਇਹ ਮੋਫੇ ਕੌਲੋਂ ਮੜਾ_ਹੋਇਆ' ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ । 
ਸਹਮਣਿਉ ਆਉਦੀ ਇਕ _ਹੋਰ ਪਹੀ ਤੁਰੇ ਆਉਂਦੇ 
ਬਲਦਾਂ ਦੇ ਗਲਾਂ ਵਿਚ ਲਟਕਦੀਆਂ ਟੱਲਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ 
ਮੁਣੀ। ਉਹ ਉਧਰ ਨੂੰ ਤੇਜ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ ਭੁਰ ਪਿਆ। 
ਕਿਉ'ਕਿ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਉ ਦੇ ਜਾਇਆਂਦੀ 
ਪੂਛ ਫੜਨ ਵਲੋ ਨੂੰ ਭੂਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ” ਕਹਿੰਦੇ ।' 

'ਵੇ ਭਜਨਿਆਂ' 

ਬਰੌਟੇ ਹੋਠਾਂ ਬੈਠੇ ਭੂਤਾਂ 'ਚ ਇਕ ਭੂਤ ਨੇ ਉੱਚੀ 
ਆਵਾਜ ਵਿਚ ਹਾਕ ਮਾਰੀ । 

ਭਜਨੇ ਦਾ ਹਾਕ ਸੁਣਦਿਆਂ,ਪਿਸ਼ਾਬ ਨਿਕਲ ਗਿਆ । 
ਉਹ ਡਰ ਕੇ ਘਬਰਾਹਟ ਨਾਲ ਭੱਜ ਪਿਆ । ਅੜਕ ਕੇ 
ਡਿੱਗ ਪਿਆ । ਫਿਰ ਉਠ ਕੇ ਭਜਿਆ, ਫਿਰ ਡਿੱਗ ਪਆ। 
ਉਹ ਉੱਠ ਕੇ ਦੌੜਿਆ, ਧੋਤ) 'ਚ ਉਲਝ ਗਿਆ । ਗੋਡਿਆਂ 
ਭਾਰ ਫਿਰ ਡਿੱਗ ਪਿਆ । ਭੁਤਾਂ ਜੋਰ ਦੀ ਹੱਸੀਆਂ। ਭਜਨਾਂ 


ਜਾ << ੨-.. 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਫ੍ਰਚਿਟ 


ਜ਼ਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਅਮਲੀ ਡਿਗਦਾ ਢ/ਹਦਾ` ਬਲਦਾਂ ਤੀਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । 
ਉਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਫਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਜਾਂਦਿਆਂ 
ਹੀ ਬਲਦ ਦੀ ਪੂਛ ਫੜ ਲਈ । 


ਕੀ ਗੱਲ ਐਂ ਤਾਇਆ, ਆਏ” ਭੱਜਿਆ ਐਨਾ, 
ਜਿਵੇਂ ਮਗਰ ਕੂਤ ਪਏ ਹੁੰਦੈ ਐ ।” 

ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ ਹੱਕੀ ਆਉ'ਦੋ ਮੌਡੇ ਨੈ ਅਮਲੀ ਨੂ 
ਮਜ਼ਾਕ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ । 

ਭਜਨੇ ਤੋ“ ਕੁਝ ਨਾ ਬੋਲਿਆ ਗਿਆ । ਜਿਵੇ” ਉਜ 
ਨੂੰ ਕੁਝ ਸੁਣਾਈ) ਨਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ । ਉਹ ਮੂਹ" ਬਾਖਰੂ ਬਾਖਰੂ 
ਬੜ ਬੜਾਉੱ'ਦਾ ਘਰ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ । 


ਉਜ ਨੂੰ ਤੇਜ ਬੁਖਾਰ ਚੜ ਗਿਆ । ਅਗਲੇ ਦਿਨ 
ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਫੈਲਰ ਗਈ ਕਿ ਭਜਨੇ ਨੂੰ ਸਾਧਾਂ 
ਆਲੋਂ ਬਰੋਟੇ ਕੋਲੋ ਕਸਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ । ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ 
ਜਿੰਠੇ ਮੂੰਹ ਉਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਕੋਈ ਕਰੇ ਇਹ ਨੰਜੋ ਜਿਰ 
ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਟੀ ਉਪਰੋ' ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨੇ 
ਸਾਧਾਂ ਦੀ ਸੁੱਖ ਨੀ ਤਾਰੀ; ਕੋਈ ਇਸੇ ਸਖਤ ਜਗਾਂ ਤੋ” 
ਲੰਘਿਆ ਤੀ ਤੇ ਕੋਈ ਕੁਝ ਸਾਧ ਸਿਆਣੇ ਇਲਾਜ ਲਈ 
ਸੱਦੇ ਗਏ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜੈਤਰਾ, ਮੰਤਰਾਂ ਟੂਣੇ-ਟਾਮਣਾ ਨਾਲ 
ਬੁਖਾਰ ਰਤੀ ਨਾਂ ਹਟਿਆ । ਉਹ ਟੁੱਟੇ ਫੁੱਫ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ 
ਭੂਤ ..ਭੂਤ ..ਬੁੜ ਬੁੜਾਉ ਦਾ । 


੭ 


ਤੇਜੋ' ਨੂੰ ਜਦੋ` ਇਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੁੱਗਿਅ; ਤਾਂ ਉਸ 
(ਜਿਸ ਨੇ ਭਜਨੇ ਨੂੰ ਲੱਥੀ ਹਾਕ ਮਾਰੀ ਸੀ) ਉਸਨੇ ਕਿਰ 
ਵੇ ਨਮਾਣਿਆ ਉਹ ਤਾਂ ਮੈ` ਮਾਰੀ ਤੀ ਹਾਕ ਤੋਨੂੰ ਅਸੀ” 
ਦੇਖਲਿਆ ਤੀ ਤੇ ਸ'ਡੇ ਤੇ ਡਰ ਕੇ ਮੁੜ ਪਿਆ ਤ। 

ਵੇ, ਤੂੰ ਤਾਂ ਤੀਮੀਆਂ ਨਾਲੋ ਵੀ ਗਿਆ ਗੁਜਰਿਆ 
ਨਿਕਲਿਆ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਮਜਾਕ ਵਿਜ ਕਹੀ`੩। 

ਅਸੀ ਲੰਬੜਾਂ ਦੀ ਮਕਾਨ ਜਾ ਕੇ ਆਈਆਂ ਤੀ । 
ਨਾਲੋਂ ਕਾਲੇ ਘਘਰੇ ਅਜ) ਨੰਡ ਕਰਕੇ ਗੋਲੇ 'ਚ ਪਾਏ ਹੋਏ 
ਤੀ । ਭੇਜੋ ਦੀ ਇੰਨ ਕੁ ਗੱਠ ਨਾਲ਼ ਝੋਜਨੇ ਦਾ ਮਜਬੂਤ 
ਭਰਮ ਨਾਂ ਟਟਿਆ। ਘਰ ਵਾਲਿਆ! ਭੂਤ ਦ) ਸਾਇਆ 
ਸਮਝ ਕੇ ਨਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦਿਤੀ ਨਾ ਉਸ ਦੇ ਮਨ 
ਦੇ ਬਣੇ ਭਰਮ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਫ) ਕੇਟੀ ਸੁਚੱਜਾ ਢੈਗ ਵਰਤਿਆਂ। 
ਚੌਥੇ ਦਿਨ ਉਹ ਇਸ `ਦੂਨੀਆਂ ਤੁ ਕੂਚ ਕਰ ਗਿਆ। 


ਦੀ 


"ਰੰਜ, 


ਅਜੋਕੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਨੇ ਲੌਂਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ੌਚ ਤੋ ਪਰਦਾ (ਵੇ 
'ਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਬਾਕੀ ਨਹ” ਛੱਡੀ, ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਾਡੇ 
ਲੋਕ ਸਸਝ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ ਉਸਨੂੰ 'ਓਪਰੀ ਸੋ ਦੇ ਤਮਫਣਗ) 
ਜਾਂ ਕਿਸਮਤ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਬਹਿੰਦੇ ਨੋ--.ਤੇ ਫਿਰ 
ਅਚਾਨਕ ਅੰਗ ਲੱਗਣਾ, ਕੱਪੜੇ ਸੜਣਾ, ਪੈਸੇ ਗੁੰਮ ਹੋ ਜਾਣਾ 
ਤਾਂ ਆਮ ਲੌਕਾਂ ਲਈ 'ਚਮਤਕਾਰੀ_ਘਟਨਾਂ' ਰੋਵੇਗੀ ਹੀ, 
ਹਾਂ ! ਭੂਤ, ਪ੍ਰੌਤਾਂ, ਟੂਣਿਆਂ. ਮਾਈਆਂ ਤੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ 
ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਜਦ ਅਜਿਹੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਰੱਲ ਨਹੀ” 
ਕਰ ਸਕਦੇ ਤਾਂ ਫਿਤ ਕਲਪਿਤ ਭੂਤ, ਪ੍ਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਤ'ਏ 
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਸਹਾਰੇ' ਜਿਉਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ 
ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਉਹ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੋ ਚੁੰਗਲ 
'ਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਤਹਿਸੀਲ ਮੁਕਤਸਰ 
ਦੇ ਇਕ ਪਿੰਡ `ਚ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਪਰਿਵਾਰਾ ਨਾਲ ਵੀ ਇਸੇ 
ਤਰਾਂ ਹੀ ਵਾਪਰੀ, ਉਸ ਘਰ 'ਚ ਨਗਭਗ ਛੇ ਸਾਲ ਤੋ” 
ਅਚ/ਣਕ ਅੱਗ ਲੱਗਣ, ਕਪੜੇ _ਸੜਨ, ਪੈਸੇ ਗੁੰਮ ਹੋਣ 
ਦੀਆਂ 'ਰਹੱਸਮਈ' ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਪਰ ਰਹੀਆਂ 
ਸਨ । ਵੱਖ-ਵੱਖ ਚੇਲਿਆਂ, ਮਿਮਾਣਿਆਂ ਨੇ `ਇਹਨਾਂ 
ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਾਪਰਨ ਦਾ ਕਾਝਣ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਅਨ 
ਸਾਜ ਵੱਖ ਵੱਖ ਦਸਿਆ, ਧੌਲੀਧਾਰ ਦੇ ਚੋਲੇ ਨੇ ਇਹਨਾਂ 
ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ 'ਓਪਰ) ਸੈ ਦਾ ਕਾਰਨਾਮਾ, ਠਾੜਾਂ ਮੰੜ ਦੇ 
ਸੌਤਾਂ ਨੇ 'ਭਟਤੀ ਪ੍ਰੋਤ ਆਤਮਾ ਦਾ ਕੌਮ', ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ 
ਮੋਲਵੀ ਨੇ 'ਕਚੀਲ ਭੂਤ ਦੀ ਕਰਾਮਾਂਤ' ਤੇ ਜਵਾਹਰ ਸਿੰਘ 
ਵਾਲ਼ਾ ਦੇ ਕਥਿਤ ਸਿਆਣੇ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਘਰ 
ਦੀ ਮਰ ਚੁੱਕੀ 'ਪ੍ਰੌਤ ਆਤਮਾ" ਦਾ ਕੌਮ ਦੱਸਿਆ.. ਤੇ ਉਤਤ 
ਸਾਰੇ ਸਿਆਣੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇ' ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬਣਦੀ ਭੇਟਾ ਲੰ ਕੇ 
ਚਲਦੇ ਬਣੋ' ਪਰ ਘਰ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ, ਕੱਪੜੇ ਫਟਣ 
ਦੀਆ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਪਰਦੀਆਂ[ਰਹੀਆਂ । ਅਚਾਨਕ 
ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ _ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਲੱਗਣ _ਤੇ ਘਰ 
ਵਾਲੌ ਭਲੇ ਦੀ ਆਸ ਲੈ ਕੇ ਲੱਖੋਵਾਲੀ ਆ ਪਹੁੰਚੇ... 
ਅਸਾਂ ਉਨਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਕੁੱਝ ਠੀਕ ਕਰਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ 
ਦਰਿਆ ਤੇ ਉੱਥੇ ਜ਼ਾਣ ਦਾ ਦਿਨ ਨਿਸਚਿਤ ਕੀਤਾ । 
ਰੀਤ ੬ 
ਜਠਵਰ/ਫਰਵਰੀ 


ਅੰਗ ਲੱਗਣ, ਦੀਆਂ “ਹਰਸਮਈੀ ਘਟਨਾਵਾਂ' ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਹੱਲ 


ਪਾ/ਰਵ-ਰ ਦੀ ਫ਼ਬਾਨ),..ਆੱਗ ਲੱਗਣ 

ਦ/ ਕਹਾਠ?:- ।ਠਸ਼ਦਿੜ ਦਿਨ ਤੋ ਮੈ ਤੋ ਕੇਵਲ 
ਕ੍ਰਿਸਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਪੀੜਿਤ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਘਰ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਰ੍ 
ਉਦਾਸੇ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦੀ ਆਸ ਲਾ ਕੇ ਸਾਨੂੰ 
ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ । ਉਸ ਸੌਗਠਿਤ ਪਰਿਵਾਰ “ਚ ਚਾਰ 
ਭਰਾ ਸਨ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤਿੰਨ ਵਿਆਹੇਂ ਹੋਏ ਸਨ, ਜ਼ਦ ਤੋਂ” 
ਵੱਡੇ ਤੋ" ਛੋਟੇ ਮੈਡੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਵਿਆਰ ਤੋ” 
ਛੇ ਕੁ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ' ਹੋਈ । ਸ਼ੁਰੂ- 
ਸ਼ੁਰੁ 'ਚ ਕੇਵਲ ਅੱਗ ਹੀ ਲੱਗਦੀ ਸੀ.. ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ 
ਠੂਕਸਾਨ ਚੋ ਗਿਆ ਸੀ...ਇਕ ਵਾਰ ਤੂੜੀ ਵਾਲੇ ਅੰਦਰ 
ਅੱਗ ਲਗਾ ...ਫਿਰ ਬਿਸਤਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਅੰਦਰ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕ 
ਗੱਲ ਆਮ ਹੋ ਗਟੀ । ਉਸਤੋ` ਬਾਅਦ ਪੈਸੇ _ਗੰਮ ਰੋਣ 
ਦੀਆਂ ਕਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵੀ ਵਾਪਰੀਆਂ...ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ 
ਲਗਭਗ ਦਸ ਚੋਲਿਆਂ ਮੂਹਰੇ ਕਣ ਪਾਏ, ਗੋਲਕ 'ਚ_ਭੇਫ। 
ਵੀ ਪਾਈ ਪਰ ਘਟਨਾਵਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹੀਆਂ । ਜਦ 
ਅੱਗ ਲਗਦੀ ਸੀ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਸੜਦੇ ਸਨ ਤਾਂ ਦੂਸਰੇ ਲੜਕੇ 
ਦੀ ਪਤਨੀ ਹੀ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਬਾਰੇ ਦੂਸਰੇ ਮੈਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ 
ਕਰਦੀ ਸੀ-..ਅਖੇ...ਅੰਹ ਵੇਖ ਲੋ -..ਅੱਗ ਲੱਗੀ ਪਈ... 
ਤਰਸੀ ਤਾਂ ਮੰਨਫੇ ਨੀ" ਸੀ...ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਔਰਤ ਬੇਰੌਜ਼ 
ਹੋ ਜਾਂਦੀ-.-ਅਖੋਂ ਉਸਨੂੰ _'ਚੀਜ' ਫੜ ਲੰਦੀ ਸੀ। ਘਰ 
ਵਾਲਿਆਂ ਉਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਇਤਨਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ 
ਕਿ ਮੁੰਡਿਆਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ. “ਪੁੱਤ ...ਕੀ ਕਰੀਏ, 
ਰਾਜਸਬਾਂਨ ਆਲੇ ਸੰਤ ਆਂਖਦੇ ਸੀ, 'ਚੀਜ਼' ਬਾਹਲ) ਤਕੜੀ 

...ਇਕ ਦੋ ਵਾਰ ਜਦ ਸਾਡੇ ਪੈਸੇ ਗੰਮ ਰੋਏ ਤਾਂ 'ਵਿਚਾਫੀ 
ਸਾਂਡੀ ਨੂੰਹ'...ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚੋਂ ...ਇਕ ਇਕ, ਕਰਕੇ ਸੁੱਟਦੀ 
ਸੀ ਫਿਰ । ਪੁੱਤ...ਉਸ ਚੀਜ਼ ਨੇ ਤਾਂ ਸਾਡੀ ਨੂੰਹ `ਰੀ 
ਖਾਲੀ... 


ਅਸਲੇ 2 ਕੇਜ਼ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸੀ. ਦੂਸਰੇ ਲੜਕੇ ਦੀ ਪਤਨੀ 
ਜੋ ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗੀ ਵਿਖਾਉ'ਦੀ 'ਜੀ.. “ਉਹ 
ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਸੀ ਤੇ ਸਭ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਰੂਪ 'ਚ 
ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ । ਵਿਆਹ ਤੋ” ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਲੜਕੀ ਦੀਆ; 


ਨਵ ਵਡ ੬੮੬੬. 40400 


23 ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਸਧੋਰਾਂ ਹੁੱਦੀਆੰ ਹੋਠ, ਚਾਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ-ਜੈਕਰ ਉਸਦੇ ਚਾਅ 
ਪੂਰੇ ਨਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਮਨ ਤੇ ਗੰਹਰੀ ਸੱਟ ਲੱਗਣਾ 
ਸ਼ਭਾਵਿਕ ਹੀ ਹੈ ।...ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਬਹੁਦਾ 
ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ..-ਜਿਸ ਨਾਲ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਸਰੂਰ ਘਰ 
ਉਤਨਾ ਚੈਗਾ ਨਹੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜਿਤਨਾ ਕਿ ਉ3 
ਦੁਆਰਾ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ 'ਕੀਮਤੀ ਸਮਾਨ' ਨੂੰ ਚੋਗਾ ਸਮਝਿਆ 
ਜਾਂਦਾ ਹੈ...ਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਨ ਦੀ ਝਾਕ 'ਚ ਉਸਨੂੰ ਰੋਜ ਤੇਗ 
ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਘਰ ਚ ਉਸਦੀਆਂ ਸੱਧਰਾਂ ਨੂੰ ਮਥੋਲਿਆ 
ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਉਸ ਕੋਲ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕੁੜੀ ਹ ਜਾਵੇ ਤਾਂ 
ਫਿਰ _ਉਸ਼ਦੀ ਖੈਰ ਨਹੀਂ । ਉਕਤ ਪਰਿਵਾਰ ੮1 ਨੂੰਹ 
ਦੀਆਂ ਵੀ ਕੁਝ ਸੱਧਨਾਂ ਸਨ ਜੋ ਅਪ੍ਹ੍‌ ਰੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ, 
ਜ਼ਿਜ਼ ਨਾਲ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਣਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ । ਘਰ “ਚ 
ਯੋਗ ਸਥਾਨ ਨਾ ਮਿਲਨ - ਮਨਪਸੈਦ ਚੀਜਾਂ ਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ 
ਹੋਣਾ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਸੈਤਸ਼ਟੀ ਨੇ ਮਾਨਸਿਕ ਉਲਝਣਾ `ਚ 
ਹੋਰ ਵਾਧਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਨਸਿਕ _ਉਲਝਣਾਂ ਵਿਚੋ” 
ਉਪਜੀਆਂ ਅਚਾਨਕ ਅੱਗ ਲੱਗਣ, ਕੱਪੜੇ ਸੜਨ ਤੋਂ ਪੈਸੇ 
ਗੁੰਮ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ । 


ਲੀ 

ਖੁੰਅਜ ਦੇ 

ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸ੍ਸਾਂਇੰਟ) ਦੇ ਸਾਹਿਤ, ਪ੍ਰਚਾਰ ਤੇ ਕੇਸਾਂ 
ਆਦਿ ਦੇ ਹੱਲ ਹੌਣ ਨਾਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦਾ ਵਕਾਰ ਵਧਿਆਂ 
ਹੈ। ਉਥੇ ਸਾਡੇ ਪਿੰਡਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਮਰਥਕਾ ਅਜਿਹੇ 
ਹਮ ਵੀ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਮ ਭਰਕੇ 
ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਆਗਿਆ ਉਨਾ ਦੋਵੇ। ਅਜਿਹੀ ਇਕ 
ਉਦਾਹਰਣ ਪਿੰਡ ਝੁੰਥੇ (ਬਠਿੰਡੇ) ਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਪਿੰਡ ਵਿਚ 
ਜਸ਼ਾਇਟੀ ਵੱਲੋ ਅੱਗ ਲਗ 
ਰੱਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । 
ਇਕ ਫ਼ਿਅਕਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸੂ 
ਬਕ ਬਣ /ਗਆ । ਇਹ ਘਟਨਾਂ 
ਦੋ ਟਿਉਬਵੈਲ ਲਈ ਬੋਰ 
ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ 
ਬੁਠਿੰਡੇ ਜਿਲੋ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਪਿੰਡਾਂ 
ਠੀਕ ਨਹੀ' ਹੈ । 
ਗੁਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ ਕਿਰ ਜਿਹਾਂ 


ਤਹਿ ਦੇ ਨੌੜ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । 


ਭਨ੍ਵ੍ਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਨੈ ਕਾਫੀ ਨਾਂਹ ਨੁੱਕਰ ਕਰੇਨੇ ਤੌ“ ਬਾਅਦ ਘਟਨ'ਵੇਂ ਦੀ 


ਇਲਾਜ਼ £ ਅਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਦੌਸੀ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਔਰਤ 


ਜੜੀ` ਸ਼ਰਾਬ 


ਗੁਣ ਦੀ ਇਕ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਠੀਕ 
ਇਸ ਕਰਕੇ ਉੱਸੇ ਹੀ ਪਿੰਡ ਦਾ 
ਸ.ਟਿਟੀ ਦਾ ਤਕੜਾ ਸਮਰ 
ਇਕ ਵਰ ਢਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ 


ਕਰ ਰਹੋ ਸਨ । ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬੋਰ 


ਵਿਚ ਧਰਤੀ ਹੇਠਲਾ ਪਾਣੀ 


ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਇਹ ਤਾਂ ਪਤਾਂ ਸੀ ਕਿ 
ਹੈ। ਉਹੋ ਜਿਹਾ ਹੀ 


ਸਾ ਦੋਕੀਦਜਾ ਦਾ 0001 00. 400੬ ੩ ੬0 
ਵਿ 


= 


ਜਿੰਮੇਂ ਵਾਰੀ ਲਈ. ਤੇ ਅੱਗ ਲਗਾ ਕੇ ਫਿਰ 'ਬੋਠੋਸ਼ ਹੋਣਾ 
ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਪਾਖੋਡ ਸੀ ਜੇ ਉਸਨੂੰ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ 
ਤੋ ਬਚਾਉ ਦਾ ਸੀ ਉਸ ਔਰਤ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਕਰ 
ਡਰ 'ਗੈਂਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ” ਦਾ ਵੀ ਸੀ, ਜੋ ਅਸੀ” ਸ਼ੈਮੋਹਿਕ 
ਨੀਂਦ ਦੁਆਰਾ ਦੂਰ ਕੀਤਾ । ਉਜ ਔਰਤ ਦੇ ਯੋਗ 
ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ) ਅਸੀਂ ਘਰ ਦੇ ਸੂਝਵਾਨ ਮੈ'ਬਰ ਨੂੰ ਅਸਿੱਧੇ 
ਰੂਪ 'ਚ ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਕਹੀਆਂ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਸ ਨੇ ਮੰਨ 
ਲਈਆਂ । ਉਸ ਔਰਤ ਤੋ ਅਸੀ” ਦੁਬਾਰਾ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨਾ 
ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾਂ ਲਿਆ.. ਹੁਣ ਉਹ ਔਰਤ ਵੀ ਪਹਿਲਾ 
ਨਾਲੋ ਖੁਸ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਸੀ । ਅਸੀ` ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ 
ਮੈਬਰਾਂ ਦੇ [ਤਵੀਤ ਲਹਾਏ ਤੇ .ਉਦਾਂਸ ਚਿਹਰਿਆਂ ਨੇ 
ਸਾਫ਼ ਝਲਕਦੀ ਅਨੌਖੀ ਖੁਸੀ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਆਉਣ ਦੀ 
%ਗਿਆ ਦਿੱਤੀ । 29 ਮਈ, 1987 ਤੋ” ਤੀ ਉਸ 
ਘਰ 'ਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ, ਕੱਪੜੇ ਸੜਨ ਤੇ ਹੈਸੋ ਗੁੰਮ ਰੋਣ, 
ਦੀ ਕੋਈ ਘਟਨਾ ਨਹ” ਵਾਪਰੀ । 
ਰਾਮ ਸੋਵਰਨ ਸਿੰਘ 'ਅਜ਼ਾਦ' ਸਕੱਤਰ 
ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸਸਾਇਣੀ ਲੱਖੋਵਾਲ) (ਫਰੀਦ ਕੌਣ) 


.> ੨੦੬੯੨ 


ਨਿਕਲਣਾ ਹੈ । ਧਰਤੀ ਦੀ ਉਪਰਲੀ ਤਹਿ ਤੋ '੪ਆਜ 
ਪੀਂਰ' ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਦਲਾਂ ਦੀ ਕੜਾਹੀ (ਦਾ ਪਾਣ ਤ 
ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀ” ਗੋਣ ਲੱਗਿਆ । ਮਿਸਤਰੀਆਂ ਨੇ ਕੜਾਹ 
ਕਰਕੇ ਆਵਦਾ ਫਰਜ ਨਿਭਾਇਆ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੇ 
ਆਵਦਾ । ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਨੇ ਬੋਰ ਰਾਹੀ" ਇਕ ਅਧੀਆ 
ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ 'ਖੁਆਜ਼ਾ ਪੀਰ ਦੀ ਭੇ'ਟ ਚੜ੍ਹਾਂ ਦਿਤ। ਹੈ । ਰੌਰ 
ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੱਖ ਨੀ ਪਤਾ ਸੀ । 

ਤੋਂ ਅਖੀਰ ਪਾਣੀ ਨਿਕਲ _% 
ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਕਿ ਪਾਣੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ, 
ਸੀ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਆਸੇ ਪਾਸੇ ਨਾਲ 
ਪਾਠਕ ਸਾਥੀਓ, ਕਿਤੇ ਤੁਸ਼ੀ ਚਜ ੫ 


ਇਆ । ਸਭ `ਹ 
ਨਿਕਲ ਆਇਆ 
ਤੇ ਸੀ। ਹਾਂ, 
ਣ ੧ਲ” 

ਸ਼ਰਾਬ ਵਾਲੇ ਐਧ ਵਿਸਵਾਸ਼ 'ਚ ਨ ਪੋ ਹੈ ਨ ਚ 
ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਰੂੜ੍ੇਵਾਦੀ ਲੋਕਾਂ ਨੰ ਇਰ ਲੇ ॥ ਉਨ੍ਹਾਂ 
ਇਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਫਰਕ ਨਹੀ” ਪੈ“ਦਾ ਹੋਣਾ ਸੀ ਕਿ 
ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਿਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਜ਼ਬਾੜਾਂ ਨੂੰ ਨ ਪਹਰ 


ਹੋਵੇ ॥ 4 
ਗੁਰਚਰਨ ਖੇਮੋਆਣਾ 


ਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਕਪ 


ਰਿ 


ਵੇ 


ਟੂਣਾ 


ਅਸੀ ਕੁੱਝ ਸਾਥੀ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਖੇਡ ਕੇ 
ਅਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬੈਠੇ ਹੀ ਸਾਂ ਕਿ ਸਾਡੇ ਵਿਚਾਂ ਟਿਕ 
ਸਾਥੀ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨਾਲ ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ 
ਉਸਨੇ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕੌਈ ਟੂਣਾ 
ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਹਾਮੀ ਭਰ ਦਿਤੀ ਅਤੇ 
ਟੂਣਾ ਭਰਨ ਦੀਆਂ ਵਿਉ'ਤਾ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗੇ । ਤਾਈ ਰ'ਮੀ 
ਦੇ ਬਾਰ ਅੱਗੇ ਟੂਣਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਲਾਹ ਬਣਾਈ ਕਿਉ'ਕ 
ਉਹ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਵਹਿਮਣ ਸੀ, ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵਿਚਾਰ 
ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ ਕਿਉ'ਕਿ ਉਸਦੇ ਘਰ ਅੱਗੇ ਦਰਵਾਜੇ ਤੇ 
ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਲਾਈਟ ਜਗਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ । ਅਸੀ” ਸੋਚਿਆ 
ਜੋਕਰ ਲਾਈ£ ਵਿਦ ਕਿਸੇ ਨੇ ਤੇਖ਼ ਲਿਆ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ 
ਸਮਤ ਆ ਜਾਏਗ)। ਸਾਰੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਤੱ ਬਾਅਦ 
ਅਸੀ ਇਹ ਕਾਰਾ ਅੰਬੋ ਭਾਨੀ ਦੇ ਬਾਰ ਅੱਗੇ ਕਰਨ ਦੀ 
ਜੁਗਤ ਬਣਾਈ । 

ਫੈਸਲਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਰਾਤ ਨੂੰ ਗਿਆਰਾ ਕੁ ਵਜੇ 
ਤੂਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਕੌਟੀ ਪਿਸ਼ਾਬ ਕਰਨ ਦੇ ਬਹਾਨੇ, ਕੋਈ 
ਘਰੋ' ਅੱਖ ਬਚਾ ਕਿ ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ । 
ਪੱਪੂ 25 ਪੈਸੇ ਦਾ ਤੌਲ ਹੱਟ ਤੌ ਲਿਆਇਆ । ਭਿੰਦਾ 
ਘਰੋ“ ਖੱਮਣੀ ਤੇ ਸੰਧੂਰ ਚੁੱਤ ਲਿਆਇਆ, ਕੂਕੀ ਦਾਲਾਂ 
ਅਤੋ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਟਰ ਲਿਆਇਆ, ਸਾਡੇ ਘਰ ਇਕ 
ਪੁਰਾਣਾ ਸੀਸਾ ਪਿਆ ਸੀ ਮੈ ਉਹ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਅਤੇ ਦੀਵਾ ਲੰ 
ਜਿਆ। ਰਾਜਾ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਹੀ ਹੱਡਾ ਰੋੜੀ ਵਿਚ ਕੁੱਤੇ ਦਾ 
ਜਬਾੜਾ ਸੋਟੀ ਡੋ ਟਗ ਲਿਆਇਆ। ਸਾਰੇ ਜਾਣ ਸਮਾਨ 
ਲੈ ਕੇ ਮਿਥੀ ਥਾਂ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਗਏ । ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਹ. ਅਜ਼ੇਹੇ 
ਟੂਣੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਦੇਖੋ ਹੀ ਸਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ 
ਭਿੰਦੇ ਨੇ ਸੈਧੂਰ ਦਾ ਇਕ ਚੱਕਰ ਜਿਹਾ ਵਾਹ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ 
ਬੁੱਮਣੀ ਧਰ ਦਿਤੀ, ਪੱਪੂ ਨੇ ਦੀਵੇ ਵਿਚ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਉਸਨੂੰ 
ਉਲਟਾ ਦਿਤਾ । ਕੂਕੀ ਨੇ ਦਾਲ, ਚੌਲ ਆਦਿ ਵਿਰ ਖਿਲਾਰ 
ਦਿਤੇ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਚੱਕਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੌਟੀ ਗੰਡ ਦਿਤੀ 
ਅਤੇ ਉਸਤੇ ਅਸੀਂ ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਜੜਾੜਾ ਟੰਗ ਦਿਤਾ । ਟੂਣਾ, 
ਤਿਆਰ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਤੜਕੇ ਛੁਪ ਕੇ ਦੇਖਣ 
ਦੀ ਸਲਾਹ ਬਣਾਈ ਕਿ ਫੂਣਾ ਕੀ ਰੰਗ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ । 
ਸਫੇਰ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਫਿਰ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਕੰਧ 


ਜ਼ਨਵਰੀ/ਫਰਵਰ 


ਮਗਰ ਲੁਕ ਕੇ ਖੜੋ ਗਏ । ਜਦੋ" ਅੰਬੋ ਭਾਨੀ ਦੇ ਘਰ ਢਾ 
ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਚੀਖਿਆ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸਿਰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੇਖਿਆ: 
ਔਕੇਂ ਹੱਥ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਗਲਾਸ ਫੜੀ ਬਾਹਰ ਆਈ ਉਸ 
ਦੇ ਮਗਰ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੂੰਹ ਹੱਥ ਵਿਚ ਝਾੜੂ ਲਈ ਬਾਹਰ 
ਆਈ । ਅੰ] ਬਿਨਾਂ ਦੇਖਿਆਂ ਟੂਣਾ ਟੱਪ ਗਈ । ਉਹਨਾਂ ਦੀ 
ਨੂੰਹ ਦੀ ਟੂਣਾ ਦੇਖਕੇ ਚੀਕ ਹੀ ਨਿਕਲ ਗਈ, “ਹਾਏ । ਸਾਂ 
ਜੀ ਤਰਸੀ ਟੂਣਾ ਟੱਪ ਗਏ ।” 
ਅੰਬੋ ਨੇ ਜਦ ਟੂਣਾ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਢਿਹੜੋ 
ਦੀਆਂ ਹਵਾਈਆਂ ਉੱਡ ਗਈਆਂ । ਗਲੀ ਵਿਚ ਰੌਲਾ ਸੈ 
ਗਿਆ । ਸਾਰੀਆਂ ਆਂਡਣਾਂ ਗੁਆਢਣਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਜੌ 
ਗਈਆਂ । ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ ਕੋਈ ਕਿਸੇ ਵ। 
ਸਾਮੋ ਬਿਸ਼ਨੀ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਲਾਂ ਕੱਢ ਰਹੀ ਸੀ । ਭਜ਼ਨੋ, ਦੀਪੇ 
ਆਮਲੀ ਦੀ ਮਾਂ'ਦਾ ਨਾ ਲਈ ਊਜਾਵੇ । ਵਿਚਾਰੀ ਅੱਥੋ ਭਾਨੀ 
ਰਾ ਟੱਪ ਕੇ ਬਹੁਤ ਭਮੱਤਰੀ ਖੜੀ ਸੀ । ਉਸ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ 
ਕੰਬ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਵੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਜਾਨ ਹੀ ਨਾ ਹੋਵੇ। 
ਖਬਰੇ ਟੂਣਾ ਹੁਣ ਕੀ ਕਰਾਮਾਤ ਦਿਖਾਵੇਗਾ ; ਇਸ ਡਰੋ” 
ਸਾਰਾ ਪਰਿਵਾਰ ਡਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਰਾਮ ਸ਼ਰਨ ਲੇ 
ਸਾਧ ਤੋ ਇਲਾਜ, ਧਾਗਾ ਤਵੀਤ ਕਰਵਾਉਣ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ। 
ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਕੇ ਸਾਡਾ ਹੱਸ 2 ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਜੋ 
ਰਿਹਾ ਸੀ । ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਡਰ ਸੀ ਜਿਕਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਭੇਤ 
ਖੋਲ ਦਿਤਾ ਤਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਤੇ ਕੁਟਾਪਾ ਚੜੇਗਾ ! ਮਾਜ਼ਟਰ 
ਖਰੇਤੀ ਲਾਲ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦੋ“ ਉਸਨੇ 
ਰੌਲਾ ਸੁਣਿਆ ਤਾਂ ਉਠਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ। ਟੂਣਾ ਦੇਖ 
ਕੇ ਅੰਦਰੋ” ਨਲਕੇ ਤੋ” ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਾਲਣੀ ਭਰ ਲਿਆਇਆ 
ਮੈ” ਨੀ" ਟੂਣੇ ਟਾਣੇ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਮਾਸਟਰ ਲੇ 
ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਟੂਣਾ ਇਕ ਪਾਸੇ ਰੋੜ ਦਿਤਾ । ਹੌਲੀ 2 ਅੰਬੋ 
ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਕੇ ਸਾਰੀ ਭੀੜ ਮੁੜ ਗਈ । ਅਸੀ” ਵੀ 
ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਆ ਗਏ । ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਸਰੂਲ ਜਿਉ” ਜਾਣਾ ਸੀ । 
__ ਦੁਪਹਿਰੇ ਛੁੱਟੀ ਹੋਈ ਤੋ“ ਜਦੋ ਮੈ ਚਾਚੇ ਦੀ ਚਾ 
ਲੇ ਕੇ ਖੱਤ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਰਸਤੇ ਵਿਚ ਡੇਰੇ ਅੱਗੋ 
ਲੰਘਦਿਆਂ ਖੜੋ ਕੇ ਦੇਖਿਆ ਕੇ ਸਾਧ ਅੰਬੇ ਨੂੰ ਸਿਰ ਘੁਕ੪ 
(ਬਾਕੀ ਸਫਾ 26 ਤੇ) 1 


ਵਗ, 11.18. 25੫ 1੪0 “ ੩7 7 ਨ”. “ "ਦਤ ਨੱਦਾ 
ਵਿ 


ਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਫ 


ਦੀ € 
ਸਵਾ ਮਣ ਚੌਲ 'ਤੇ ਚੰਦ 
ਮੋਹਣ ਮਤਿਆਲਵੀ 
ਇਹ ਇਕ ਬੜੀ ਪੁਰਾਣੀ ਗੱਲ ਹੈ 
ਜਦ ਉਸਨੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ £ਆਖਣ `ਤੇ 
ਮੇਰੀ ਉਦਾਸੀ 'ਤੇ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਇਲਾਜ 
ਸਵਾ ਮਣ ਚੱਲ, ਕੁਝ ਮਹ ਕੁਝ ਨਕਦੀ -. 
'ਤੇ ਸੱਤ ਦਿਨ ਮੰਗਤਿਆਂ ਨੂੰ ਭੋਜ ਦੇਣਾ ਦੱਸਿਆ 
ਤਾਂ ਮੈ ਕਹਿਕਹਾ ਮਾਰ ਕੇ ਹੱਸਿਆ ਸੀ .. 
ਫਿਰ ਮੈ” ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਦਾਨਸਵਰਾਂ” ਨੂੰ ਦੇਖਿਆਂ 
ਕੱਲ੍ਹ ਤੱਕ ਜੋ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ 
ਕੱ'ਤਿਆਂ 'ਤੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਦਾ ਸਾਸ ਖਵਾਉਦੇ ਰਹੋ 
ਅੱਜ ਆਪਣੇ ਢਾਬੇ ਦਾ ਨਾਂ 'ਵੈਸ਼ਨੂੰ" ਰੱਖੀ ਬੈਠੇ ਹਨ 1 


2 


ਤ ਹੁਣ ਆਦਮੀ ਦਾ ਖ਼ੂਨ ਏਨਾ ਸਸਤਾ ਹੋਂ ਗਿਆ ਹੈ 
ਕਿ ਉਹ ਕੋਵਲ -- 

ਧੂੜ ਜਾਂ ਲੁੱਕ-ਬੱਜਰੀ ਨੂੰ ਹੀ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ 
ਤਾਂ ਕਿਉ” ਨਹੀ” ਦੱਸਦਾ ਕੋਈ ਜ਼ੋਤਸੀ 

ਨਿੱਤ ਹੈਦੇ ਖ਼ੂਨ ਖ਼ਰਾਬੇ ਦੇ “ਉਪਾਅ, 

ਕਿਉ” ਨਹੀ” ਉਹਫਰਕ ਕਰਦਾ! 

ਕੋਠੀਆਂ 'ਚ ਛਲਕਦੇ ਜਾਮਾਂ ਦੀ ਰੰਗੀਨ ਰਾਤਾਂ 'ਚ 
“ਰੇ ਦਿਹਾੜੀਦਾਰ ਦੀ--- 

ਠਰੀ, ਸਹਿਮੀ 'ਤੇ ਉਦਾਸ਼ ਹੋਈ ਸ਼ਾਮ 'ਚ 

ਕਿਉਂ ਨਹੀ` ਉਹ ਫੋਲਦਾ 

ਉਸਦੀਆਂ ਮਜਬੂਰੀਆਂ ਦਾ ਸਿਸਕਦਾ ਸੋਇਆ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ 
ਕਿਉ” 'ਤੇ ਕਿਉ ਉਂਹ ੱਸ਼ਦਾ-- 

ਬਕਬਕੇ ਹਾਜ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਟਿੱਚਰ ਵਿਚਲਾ ਅੰਤਰ 

ਸਮੈ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗਾਂ ਨੌ ਰੌਸ਼ਨ ਕਰ ਦਿੱਤੌ 

ਤਾਂ ਵੀ ਗਲੀਆਂ=ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਚ ਅਕਸਰ 

ਜੈ-ਸ਼ਨੀ 'ਤੇ ਮੰਗਲ ਦੇਵਤੇ ਰਹੇ ਨੇ ਗੋੜੇ ਮਾਰ 
ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਕੰਢਿਆਂ 'ਤੇ ਆਮ 

ਵਿਫ਼ੇ ਪਏ ਲੇ ਕਿਸਮਤ ਅਜਮਾਈ ਦੈ ਜ਼ਾਲ 

ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁੜ ਵੀ ਆਖ ਦਿੰਦੇ ਹਨ- 

ਸਚਲਨ - ਦਾੜ੍ਹੀ ਸਫ਼ਾ ਚੱਟ ਕਰਵਾ ਲੰ ਦਿਨਬਦਲ ਜਾਂਣਗੇ 

ਕਿਸ਼ੋ ਨ੍ਰੰ=ਦਾਂੜੀ ਵਧਾ ਲੰ, ਤਕਦੀਰ ਬਦਲ ਸੰਵਰ ਜ਼ਾਏਗੀ 
ਤਕਦੀਰ ਨਾਂ ਹੋਈ ਕਿਸ ਦੀ ਜ਼ੁਲਰ ਹੋਈ) 
ਮਨੁੱਖ ਤਾਂ ਚੰਦ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾਂ ਹੈ -..-- 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


26 


ਰਾਜ/ਵ ਲਈ ਮਹਾਂਯੌਗ 


ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਤੇ ਉਸਦੀ ਫੁਰਸੀ ਨੂੰ 
ਹਰ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਬੁਰੀਆਂ ਤੇ ਦੁਸ਼ਟ _ਆਤਮਾਵਾਂ ਦੇ 
ਮਾੜ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਇਥੇ ਇਕ ਮਹਾਂਯੱਗ 
ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । 
___ ਭੇਰੋਸੇਯੋਗ ਸੂਤਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਯੱਗ 
ਦੌਰਾਨ ਸਰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ 15 ਸਫ਼ਦਰ ਜੰਗ ਲੇਨ ਉੱਤੇ 
ਸਥਿਤ ਇਸ ਯੰਗ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ 30 ਮਿੰਟ ਠਹਿਰੇ 
ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਯੱਗ ਸੈਪੰਨ ਰੋਇਆ । ਇਸ ਯੱਗ ਵਿਚ 
ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦਾ 
ਰਾਜ ਭਾਗ 20 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਨਿਰਵਿਘਨ ਚਲਦਾ ਰਰੋਗੀ । 
ਇਹ ਵ ਪੜਾ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਯੱਗ ਦਾ ਪੁਬੰ- 
ਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਕੋਈ ਨਹੀ” 
ਸੀ ਦਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸ ਲੰਕਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ 
ਕੋਲੰਬੋ ਵਿਖੇ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧ 'ਤੇ ਸਮੁੰਦਰ ਨੈਨ: ਦੇ ਇਕ 
ਸਿਨਹਾਲ) ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤ ਸ਼ੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਹ 
ਇਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਯੋਗ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਵਿਚ ਸਨ। ੫ 
ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੂਚਨਾਵਾਂ ਇਥੋ” ਤੱਕ ਵੀ ਦਸਦੀਆਂ ਰਨ 
ਕੱ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਸ ਯੱਗ ਲਈ, ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਦੀ 
ਸ ਹਮਤੀ ਨਾਲ ਗੁਪਤ ਫਡ ਵਿਚੋ ਪੈਜਾ ਵਰਤਿਆ ਹੈ ਜੌ 
(6 ਵਿਚ ਦੇਸ਼ ਧਰਹੀ ਅਤੇ ਦਹਿਸ਼ਤਵਾਦ) ਗਤੀਵ੍ਰਿ|ਅ/ 
ਦੁ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ `ਵਿਰੋਧੀ 
ਤਾਕਤਾਂ ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾਉਣ ਲਈ ਰਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਗਹਿ 
ਸਤਰੀਲ ਦੇ ਕੁਝ ਉੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਣਾ ਹੈ ਕਿ 
੨ ਦਵ' ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਗੁਪਤ 
ਫੋਡ 'ਦੜਤੌਮਾਲ ਕਰਨ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਨਹੀ” ਸ਼ਨ। ਉਠ 
ਨੰ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਉਣ ਦ) 
ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਡੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜੋ ਰਿਹ? 
ਤਾਂਤਰਿਕ ਯੱਗ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ) ਵਿਖਾਵਾ ਹੈ । 
ਦੰ ਨਿਕ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਵਿਚੋਂ” ਧੈਨਵਾਦ ਸਹਿਤ) 


[ਸਫਾਂ 25 €) ਬਾਕੀ] 
ਦੱਮ ਰਿਹਾਂ ਸੀ, “ਇਹ ਟਡ: 
(੫੬੬ ੧ ॥ 'ਤ”- ਬੜਾ ਭਿਆਨਕ <=' 
ਮਰੇ ਕਲ ਤਵੀਤ ਕਰਵਾਉਣ ਨਾ ਆਉਦੀ, ਹੈ ਹੀ 
ਵਿਚ ਤੇਰੇ ਪ੍ਰਾਣ ਨਿਕਲ ਜਾਣੇ ਸਨ)” ਇਹ ਕ ਦਿ ਰਿ 
ਨੌ ਉਸ ਤੋਂ ਪੰਜ ਰੁਪਏ ਲਏ ਅਤੇ ਤੜਫ਼) ਹੀ 
ਲਈ ਆਖਿਆ । ਅਬੋ ਤਵੀਤ ਲੈ ਕੌ ਬਾਹਰ ਮਜ 
ਤੋ ਮੈਂ ਦਿਲ ਵਿਚ ਹਸਦਾ ਡੋਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੀ 


ਗੁਰਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਬੱਬੀ) 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


੦ # 


2. ਤਤ ੮੨--- ੮੩੩.” 


>> `੩-- ਖਲਕ, ””-==ਾਲ=ਕਕਕ%=--<<<<-<- 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਦਾਰਧਾਤਾ-ਜਿੰਦ ਬਾਦ 


_ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਬਣੋ 


ਅੱਜ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਅ ਇਆਂ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਤੌ” ਵੱਧ ਸਮਾ ਹੋਂ ਚੁੱਕਾ ਹੈ । ਇਸ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ 
ਸੁਾਂ ਇਟੀ ਨੇ ਅਨੈਕ/ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਅਆਨਕ ਢੌਗ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕੀਤਾ, ਗੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਕਈ ਦਾਅਵੇਦਾਰ! 
ਦੀਆਂ ਜਮਾਨਤਾਂ ਜਬਤ ਭਰਕੈ ਉਨਾਂ ਦਾ ਪਖੰਡ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ । ਜਿਸ ਦੀ% ਦੋ ਉਦਾਹਰਨ "ਚੌਕ ਮਹਿਲਾਂ” (ਸ਼ੋਗਰੂਰ) 
ਅਤੇ ' ਬ> ਪਠਾਣਾ” (ਪਟਿਆਲਾ) ਦੇ ਗੈਬੀ ਸਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਾਹਵੇਦਾਰ ਹਨ । ਪ੍ੰਤੂ ਫਿਰ ਵੀ ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਆਇਆਂ ਹੈ ਕਿ 
ਬਹੁਤ ਸਾਰੈ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਅਸਲ ਕਾਰਨਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਇ ਜਾਣੇ ਅਣਜਾਣੇ ਅੰਧ-ਵਸ਼ਿਵਾਂਸ ਵਿੱਚ ਫਸੇ ਕਦਮਾਂ ਦੇ ਢੋਲ, 
ਤਕਦੀਰ, ਉਪਰਲੇ ਦੀ_ ਮਿਹਰ ਜਾਂ ਕਰੋਪੀ ਤੇ ਜਾ ਖੜਦੇ ਹਨ । ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਖਬਾਰਾਂ. ਕਿਤਾਬਾਂ, ਪੋਫਲਿਟਾਂ, ਮੈਗਜੀਨਾਂ, 
ਜਨਤਕ-ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹ“ ।ਵਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੂਸਾਇਣੀ_ਅੰਧਵਿਸ਼ੁਵਾਸ਼ੀ ਧ੍ਰੰਦ ਨੂੰ ਚੀਰਦੀ ਚੋਈ 


ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੌਚ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਵਲ ਵਧ ਰਹੀ ਹੈ । 


ਜਦੋਂ ਅਸੀ ਬਮਾਜ ਵਿੱਚ ਵਾਪਟਦੇ_ ਕਿਗੇ ਵਰਤਾਰੇ ਪ੍ਰਤਿ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਝ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ 


2 ਹੀ ਸਾਰਮਣੇ ਕੀ ਕਿਉ' ਅਤੇ ਕਿਵੇ” ਵਰਗੇ ਸੁਆਲ ਉੱਠ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ£ ਇਨਾਂ ਸੁਆਲਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਦੋ ਵਖੋ ਵਖਰੇ 


ਫੌਲਸਫੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਦੇ ਹਨ :- 1. ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ 2. ਪਦਾਰਥਵਾਦ 
1, _ਅਧਿਆਤਮਵ ਦੇ 1 ਰ੍ ! 
ਇਸ ਫਲਸ਼ਫੇ ਅਨੁਸਾਰ ਆਤਮਾ-ਪਰਤਾਮਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਸੈਸ ਰ ਤੋਂ” ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੋਜੂਦ ਸੀ । ਅੱਜ ਜੋ 
ਗ੍ਝ ਵੀ ਸੈਸਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਸਰਵਸ਼ਕਤੀਮਾਨ ਰੱਬ ਲੇ ਆਪਣੀ ਮਰਜੀ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਬਣਾਇਆ 
ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਦਾ ਸੰਚਾਲਕ ਹੈ । ਰੱਬ ਦਾ ਅੱਜ ਤਕ ਨਾ ਕੋਈ ਭੇਦ ਪਾ ਸਕਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪਾ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ 
ਦੇ ਵੱਸ ਕਝ ਵੀ ਨਹੀਂ । ਉਹ ਤਾਂ ਮਹਿਜ ਇੱਕ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣ ਕੇ ਰੱਬ ਦਾ ਭਾਣਾ ਹੀ ਮੰਨ ਸਕਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਝਰਾਂ ਇਰ 
ਢਲਸਫਾ ਪਦਾਰਥਕ ਮਜਾਰ ਵਿਚ ਪਹਿਲਾਂ, ਤੇ“ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਇਕ ਘੜੀ ਘੜਾਈ ਸੋਚ (ਚੇਡਨਾ) ਦੀ _ ਉਪਜ ਦਸਦਾ ਚਇਆ 
ਪ੍ਰਾਕਿਰਤੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਦੇ _ ਗ੍ਰੰਭਿਲਦਾਂਰ ਨਿਯਮਾਂ ਨੂੰ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਇ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੀ 'ਕਹਿਰ ਅਤੇ ਮਿਹਰ' ਉਪਰ 
ਛੱਡ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਤਰਾਂ ਇਰ ਫਲਸਫਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਵਿਚ ਅੜਿਚਣਾ ਭਾਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ, ਵਿਰੋਧ ਵਿਕਾਸੀ ਵਿਚਾਚਧਾਰਾ ਨੂੰ 
ਚੱਦ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਿਸਮਤਵਾਦ, ਨਿਰਸ਼ਾਵਾਦ ਵੱਲ ਧਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਸੋਚ ਲਈ ਬਹੁਤ ਖਤਰਨਾਕ 
ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ 1 ਰ੍ 
ਰ ਕਿਉਕਿ ਅਧਿਆਤਮੇਵਾਂਦੀ ਫਲਜੋਫਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਂਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਇਸ ਭਰਕੈ ਜੇਕਰ ਇਸ 
ਫਲਸਫੇ ਵਿਚ ਜ਼ਕੀਨ ਕਰੀਏ ਤਾਂ ਅੱਜ਼ ਮਨ੍ਰੱਖ ਪੱਤੇ ਛਿਲਕੇ ਅਤੇ ਹੇਚ ਜੰਗਲ) ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਖਾ ਕੇ ਗੁਜਾਰਾ ਕਰਦਾ ਰੁੱਦਾ ' 
ਆਪਣੇ ਖਾਣ ਲਈ ਭੋਜਨ ਪਕਾਉਨ ਦੇ ਸਮਰਥ ਨਾ ਹੂੰਦਾ । ਇਕ ਥਾਂ ਤੋ" ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤਕ ਜਾਣ ਲਈ ਪਹੀਏ ਤੋ” ਲੈ ਫ 
ਰਾਕੇਟ ਦੀ ਖੋਜ ਤਕ ਨਾ ਪਹੁੰਚਦਾ । ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੀ ਵਰਤਦਾ । ਗਰਮੀ, ਸਰਦੀ, ਬਿਮਾਰ 
ਭੁੱਖਮਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕੋਈ ਸਾਧਨ ਨਾ ਹੂੰਦਾ । ਪਰ ਅਸੀਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸਲੀਅਤ ਬਿਲਕੁਲ ਇਸ ਤੋ 
ਉਲਟ ਹੈ । ਰ 


(੧) 


2. (ਪਦਾਰਥਵਾਂਦ) ਰੈ 
`__ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਾਂਪਰੋਦੇ ਹਰ ਵਰਤਾਰੈ ਪਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੋਮਝ ਅਪਣਾਉਂਣ ਲਈ ਰਾਹੇ 
ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਦਾਰਥ ਮੁਖ ਹੈ ਅਤੇ ਚੇਤਨਾ, ਉੱਚੀ ਤਰਾਂ ਜੱਥੇਬੋਦ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਹੀ ਇਕ 


ਗੁਣ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਾਰੀ ਚੇਤਨਤਾ, ਉਸਦੀ ਸੋਚ, ਇਛਾਵਾਂ, ਅਨੁਭਵ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਗਰ 


ਕਰਦੀ ਹੈ । ਚੇਤਨਤਾ ਦਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨਾਲ ਦਵੈਦਾਤਮਕ ਸੋਖੋਧ ਹੈ । ਦੁਨੁੰ ਆਂ ਵਿਚ ਕਝ ਵੀ ਗੈਰ 
ਵਿਗਿਆਕ ਨਹੀਂ ਜ ਕੁਝ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਉਹ ਪਰਕਿਰਤਖ ਕਰਨਾ ਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕਢ ਹੀ ਹੈ। ਸਰਾਂ 
ਸੈਸ਼ਾਰ ਹਰਕਤ ਵਿਚ ਹੈ । ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਹਰਕਤ ਦੇ.ਸੋਭ ਰੂਪਾਂ (ਮਸ਼ੀਨੀ, ਭੋਤਿਕ, ਰਸਇਣੀ ਸਮਾਜੀ ਦਾ ਸਿੱਟਾ 
ਲਾਜਮੀ ਤਈਦੀਲੀ ਹੈ । ਰ 
__ (ਨਿਰਜੀਵ ਤੋਂ ਜਿਉਦੀ ਦੇਹ ਤੱਕ ਅਤੇ ਜਿਉਂਦੀ ਦੇਹ ਤੋਂ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਦੇਹ ਤੱਕ) ਇਸ ਤਬਦੀਲ 
ਦਾ ਹੀ ਸਿੱਟਾ ਹਨ । ਪੁਰਾਂਤਨਤਾ ਦੇ ਪਰਸਪਰ ਵਿਰੋਧੀ ਤੱਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਨਵੀਨਤਾਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀ ਹੈ । ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ 
ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਪੁਰਾਤਨਤਾਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੁਦਰਤ ਕੁਝ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਨਿਯਮਾਂ 
ਅਨੁਸਾਰ ਦਲਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਨੂ ਰੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਂ ਦੀਆਂ । ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਇੰਠ! ਨਿਯਮਾਂ ਨੰ ਨਾ ਤਾਂ 
ਵਿਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਪੀ ਖਤਮ ਕੀਤਾਜਾ ਮਕੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੇ ਲੜ ਅਨੁਸਾਰ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ 
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਂਰ ਪਦਾਂਰਥਵਾਦ ਸੇਮਾਜ ਵਿਚ ਵਾਪਰਦੇ ਹਰ ਵਰਤਾਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਦਰ੍ਹਸਤ ਨਜਰੰ ਆ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ 
(68 ਰ ( 
(ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਸੋਮਾਜਿਕ ਵਿਕਾਸ ਦਾਂ ਰਾਹ ਦਰਸਾਵਾ ਹੈ ) 
ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਉਪਰੋਕਤ ਨਿਯਮ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਉਪਰ ਵੀ ਲਾਗ ਹੰਦੇ ਹਠ ।ਅਗਹਿ ਵਰ ਮਤੇ ਹਿਛਂ 
ਖਿੱਚੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਟਕਰਾਵੈਂ ਵਿਰੋਧ ਸਫਕਾ ਪਿਛਾਂ ਖਿੱਚ ਵਿਚਾਰ ਰੱਦ ਹ੍ਰੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਾਤਨ ਨ ਨ ਰ 
ਨਵੇਂ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋ" ਵਿਕਸੇਤ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦ' ਹੈ । ਰਿ ਮਿ 


ਕੁੱਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਿਆਂ (ਮੀ'ਹ ਪੈਣਾ, ਅੱਗ ਲੱਗਣੀ, ਸੋਕਾ ਪੋਣਾ, ਬਿਮਾਰੀ ਫ਼ੈਲਣਾ ਆਦਿ ਪਤ ਜੀਤ ਰ 


ਗਿਆਨੇ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਰਥਕ ਹਾਲੋਂਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਦਿਮਾਗ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਵਰ=ਮਿਆਂ ਦੇ ਅਸਲ ਕਟਨ ਖੋਜਣ' 
ਅਸਮਰਥ ਹੋਣੇ ਕਰਕੇ ਵੱਖੋ ਵਖਰੀਆਂ ਗੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕਰ ਲਈ ਜਿਫ' ਨ ਨ ਰੈ 
ਅਗਨੀ ਦੇਵਤਾ ਇੰਦੌਰ ਦੇਵਤਾ ਆਦਿ । ਇੱਹ ਸਭ ਕੁਝ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਅ ਗਿਆਨਕਾਂ ਦਾ ਹੀ ਰਾ 
ਇਸ ਅਗਿਆਨਤਾ ਭਰੀ ਸੋਚ ਨੇ ਅਗਾਂਹ ਜਾ ਕੇ ਵੱਤੋ-ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ-ਨੰ ਰੀ 9 


ਟੀ 94 ਹੂ । ੯ ੧ € ਹੈ ਰੰ ੨ ੪ ਨ ੍‌ 
ਵੱਖ-ਵੱਖਰੇ ਸਮਾਜੀ ਪ੍ਰਥਧਾਂ ਅਧੀਨ ਲੁਟੇਰਿਆਂ ਹਾਂਕਮ ਜਮਾਤਾਂ ਨ ਮਣ ਉਇ ਬਰ 


ਰੱਖਣੇ ਲਈ ਇਨਾਂ ਕਲੰਪਿਤ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਧਾਂਰਮਿਕ ਐਧ ਵਿਸ਼ਵਸ਼ਾਂ ਨੰ ਨਾ ਜਿਰਫ ਵਿ 
ਹੈਰ ਫੈਲਣ ਪਨਾਰਨ ਲੋਈ ਮੌਕੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੈ । ਗੁਲਾਮ ਮਲਕ ਯੁਗ ਵਿਚ ਗਲ) ਮਲਕੀਡ ਵਿ ਸਿ ਪੀ 
ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਭਰ ਦਿੱਟੀ ਕਿ' ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੰਦਾ ਲਈ ਗਲ॥। ਬੈਇਆ ਹੋ ਅਤ ਮੱ ਰੰ ਹਉ 0 
ਜੈਕਰ ਤੁਸੀਂ ਸਡੇ ਹੁਕ// ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਹੀਂ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਦੇਵਤੇ ਨਰਾਜ਼ ਰੋ ਜਾਂਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰ ਰੰ ਹਾ ਿ 
ਉਹਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਗ਼ਲਾਮ ਤਾਂ ਉੱਦਾਂ ਭੱਜ ਜਾਂਦੇ ਸਨ ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੇਜੀਰਾਂ ਨਹੀ ਹੱਦ ਉਤ (1 ਵਿ 
ਗੂੰਠਮ ਤਦੇ .1 ਨਹੀ ਭਜਦੈ ਸਨ ਟਿਉ'ਕਿ ਉਹ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿਚ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪੁ 


(2) 


ਲਾ, ੨ 


- 'ਡੇਰਿਆ ਵਾਲੋ” ਭੁਤਾਂ ਪੂੰ ਤਾਂ. ਕਸ਼ਰਾਂ, ਮੜੀਆਂ ਮਸਾਣਾਂ, ਵਿਚ ਉਲਝਾਈ ਬੈਠੇ ਹਨ, ਜਿਨਾਂ ਵਿਚੋ ਬਹੁਤਿਆਂ 


ਸਨ । ਜਗੀਰਦਾਰੀ ਯੂਗ ਵਿਚ ਤਾਂ ਹਾਕਮਾਂ ਨੈ ਅਜਿਹੈ ਵਿਚੋਲੇ ਰੱਖੇ ਜੋ ਮਿਹਨਤੀ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਦਾ 
ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਹਾਕਮਾਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਣ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੈਮ ਹੀ 
ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰਗ-ਨਰਕ ਦੇ ਲਾਰੇ ਲਾਉਣਾ, ਕਿਸਮਤ ਦੇ ਭੈਬਲਭੁਸੇ ਵਿਚ ਪਾਈ ਰੱਖਣਾ, ਹਾਕਮਾਂ ਨੂੰ ਰੱਬ ਦੇ ਘੱਲੋ 
ਨੁਮਾਇਦੈ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋਰ ਲਾਉਣਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਮਸਲੋ ਵਾਰੇ ਤਰਕ ਨਾਲ ਸੋਚ ਹੀ ਨਾ 
ਸਕੜ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਲਿਆਂ ਨੇਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪ੍ਰਚਾਰੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਿਰ-ਪੈਰ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਜਿਵੇਂ ਧਰਤੀ 
ਬਲਦ ਦੈ ਸਿਤਾਂ ਤੇ ਖੜੀ ਹੈ, ਦਿਦੋਂ ਪਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਸਵਰਗ, ਨਰਕ, ਭੂ ਤਾਂ-ਪ੍ਰੰ ਤਾਂ, ਆਤਮਾ-ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ 
ਕਰਮਕਾਂਡਾਂ ਦੀਆ ਮਨੋਤਲਪਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਅਸਰ ਅਸੀਂ ਅੱਜ ਵੀ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ। ਹਰ ਸਾਲ ਲੁਟੇਰੇ 
ਆਪਣੀ ਲੁੱਟ 7.ਚੋ' ਕੁੜ ਰਾਸ਼ੀ ਗਰੀਬਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਨ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਜਤਾਉ ਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੋ ਕੁਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਲ 
ਹੈ ਉਹ ਇਸ ਪੰਨ ਦਾਨ ਦਾਨ ਦਾ ਫਲ ਹੈ । ਇਝ ਹੀ ਕਾਲ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਯੰਗ, ਸਾਧਾਂ ਨੂੰ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਉਨਾਂ 
ਰਾਹੀ` ਆਪਣੀ ਉਤਤਰ ਕਰਵਾਉਣ ਆਦਿ ਕੁਝ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਨਾਂ ਹਨ । 

ਅੱਜ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜੁਗ ਵਿਚ ਵੀ ਪੂੰਜੀਪਤੀ ਜਮਾਤ ਵਿਉ`ਤ ਬੱਧ ਢੋਗ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਅੰਦਰ ਅਜਿਹੇ 
ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਬਿਠਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀਆਂ ਸਭ ਭੈੜੀਆਂ ਜਿਉਣ ਹਾਲਤਾਂ ਵੀ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮਾਂ ਦੇ ਮਝੇ 
ਕਰਮ, ਮਾੜੀ ਤਕਦੀਰ ਉਪਰ ਸੁੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੋਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵਰਗ ਜਾਣ ਦੀ ਤੱਘ ਰਖਦਾ ਹੈ । ਉਵਘਾਟਨ 
ਸਮਾਰਹਾਂ ਉਪਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਿਮਕੇ ਰਸਮਾਂ ਜਨਮ ਕ੍ਰੰਡਲੀਆਂ, ਮਹੂਰਤ ਗੱਠ ਕੀ ਆਪਣੀ ਹਰ “ਕਾਰਬਾਟੀ” ਪਿੱਛੇ 
ਕੰਮ ਕਰਦੇ .ਕਾਰਨਾਂ ਨੂੰ ਫਿਪਾਉਣ ਲਈ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਜਮਾਤ ਆਪਣੀ ਸਫਲਤਾ ਦਾ ਸ਼ਿਹਰ ਕਿਸੇ ਰਸਮ ਜਾਂ ਅੰਧ- 
ਵਿਸਵਾਸ ਦੇ ਸਿਰ ਧਰਦੀ ਹੈ । ਫਿਲਮਾਂ, ਟੀ. ਵੀ. ਰਾਹੀਂ ਪੜ੍ਹੋ ਲਿਖੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਠਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ 
ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਖਿਆ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ । ਹੀਰੋ ਬਨਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਉਭਾਰੀ ਜਾਂਦੀ 
ਹੈ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਬੈਦਾ ਇਕੱਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਰਨ ਯੋਗ ਹੈ । ਗੱਲ ਕੀ ਮਨੁੱਘੰ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਗਲਤ ਤਰੰਕੇ ਨਾਲ 
ਬਿਆਨ ਕਰਕੇ ਹਕੀਕਤ ਤੋਂ ਭਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਅਸਲੀਅਤ ਛੁਪੀ ਰਹੇ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਿੰਤਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂ 


॥212॥ 


ਪੁੰਜਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸਰਪਰਸਤੀ ਹਸੋਲ ਹੈ । ਰ 
ਅੱਜ ਪੰਜੀਪਤੀ ਜਮਾਤ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਨੂੰ ਲੰਬਾ ਕਰਨ ਲੜੀ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤਕਸਾਂ ਦੀ ਜਮ ਤੀ 


` ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਖੁੰਝਾ ਕਰਨ ਲਟੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਲਿਆਦਾਂ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰੜਪਰਤੀ ਨੂੰ ਸਹਿ 


[ਤੱਤੀ ਜਾਰ ਹੈ। ਤੋੜ ਤਾਂ ।ਤਾਹ3ਤ-ਤੱਮ' ਨੂੰ ਜ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਤਤੀਹੇ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਉਨਾਂ 
ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਲਗਾਤਾਰ ਨਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ ਹਨ । ਵੇਖ ਵੱਖ ਤਿਰਿਕਿਆਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ 
ਅਗੁਆਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲਣ ਦੇ ਖੁੱਲੇ ਮੌਕੇ ਦੇ ਕੇ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਫਲਸਫੇ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ 


ਧੱਕਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਭਲਾਂ ਉਨਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕੀ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਜੋ ਵਿੰਗੇ ਟੇਢੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਧਰਮ ਨੰ 


ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਲਾਹੇਵੈਦ ਚੀਜ ਸ਼ਾਬਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਇਕ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਭਰੇ 
ਇੱਕਠ ਵਿਚ ਅੱਡੀਆਂ ਚੁੱਕ ਚੁੱਕ ਵਿਰਿਆਨ ਵਿਰੁੱਧ ਬੋਲ ਰਿਹਾਂ ਹੈ ਪਰ-ਜਿਸ ਸਾਈਕ ਰਾਹੀ ਉਹ ਬੋਲਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ 
ਪੁੱਖੇ ਥੱਲੇ ਖੜ ਕੇ ਉਹ ਬੋਲਦਾ ਹੈ. ਜਿਸ ਕਾਰ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਇੱਕਠ ਤੱਕ ਪੁੱਜਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਪੈਨ ਰਾਹੀ" ਉਜਨੇ 


` ਡਜ਼ਨ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕੀ ਇਹ ਸਭ ਉਸ ਦੇ ਧਰਮ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਗੈਬੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਮੁਹੱਦੀਆ ਕੀਤੇ ਹਨ । ਜਾਂ ਵਿਗਿਆਨ 


ਨੇ ? ਨਹੀਂ ਇਹ ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸ੍ਰਝ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹਨ । ਰ 
ਕੁਝ ਪੜ੍ਹ -ਲਿਖੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਤੇ ਉਚ ਸਿਖਸ਼ਤ ਲੋਕ ਵੀ ਐਧ ਵਿਸ਼ਵਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ 


੨) 


। 


ਲਾ. _੍ ਕੀ 3. . ੧ ਰੂ ਿ 


ਅਤੇ ਜਾਤ ਜਾਂ ਅਣਜਾਣੇ ਰੁਪ ਵਿਚ ਇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਜਿਸਦਾ ਸਮਾਜ ਉਪਰ ਬਹੁਤ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ 
ਹੋਂਦਾ ਹੈ । ਕਿਉਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਉਹ ਸਥਾਪਿਤ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ । ਜਿਵੇ ਕਿ “ਨਾਗਮਣੀ” ਦੀ ਸੈਪਾਦਨ 
ਅਮਿਤਾ ਪੀਤਮ ਆਪਣੇ ਪਰਚੇ ਵਿਚ ਜੋ ਤਿਸ਼ ਪੁਨਰਜਨਮ ਆਦਿ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੀਜਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ 
ਅਤੇ ਸਰਵ ਰੋਗੀ ਦਾ ਆ ਤੇਖਹ ਨਾ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਚਾਲਕ ਭਗਤੀ ਰਾਹੀ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਕ ਰੋਗਾਂ (ਇਕੋਂ ਤਕ ਕਿ 
ਤਪਦਿਕ ਸਗੌਰ, ਕੈਂ ਸਰ ਵਰਗੇ ਲਾਇਲਾਜ ਰੌਂਗ ਵੀ) ਦੈ ਇਲਾਜ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ 
ਇੰਡੀਅਨ ਕੇਂਸਲ ਅਫ ਮੋਡੀਕ3 ਰੀਸਰਚ ਵਰਗੀ ਸੇਸਥਾ ਨੇ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਕੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰ 
ਦਿਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਲਈ ਹੋਰ ਵੀ ਫਿਕਰ ਦੀ ਗੱਲ ਬਣਦੀ ਹੈ । ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੂੰ ਸਾਡੀ ਅਪੀਲ ਹੈ ਕਿ.ਉਹ ਸਮਾਜ 
ਪਤਿ ਆਪਣਾਂ ਫਰਜ ਪੜਾਣ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਅਨਸਰਾਂ ਦਾ ਖੈਡਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਝ ਦੇਣ । 
੍ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤਾਂ ਇਕ ਫਿਰਕੇਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੇ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਉਦੀਆਂ 
ਹਨ । ਪਰ ਇਹ ਅਸੀਂ ਸੋਚਣਾ ਹੈ ਕੀ ਇਕ ਫਿਰਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ `ਦੇ ਹਿੱਤ ਸਾਂਝੇ ਹਨ ਜਾ ਇਕੋ ਕਿੱਤੇ ਢੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ? 
ਕੀ ਇਕੋ ਫਿਰਕੇ ਨਾਲ ਸੈਬੋਧਿਤ ਇਕ ਕਾਰਖਾਨੈਦਾਰ ਅਤੇ ਮਜਦੂਰ ਦੇ ਹਿਤ ਸਾਂਝੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੇ ਫਿਰਕਿਆਂ ਨਾਲ 
ਜਬਧਿਤ ਦੋ ਮਜਦਰਾਂ ਦੇ ਹਿਤ ਸਾਂਝੇਂ ਹਨ । ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ_ਹਿਤਾਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਕਿੱਤੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਫਿਰਕੇ ਦੇ 
ਆਧਾਰ ਤੋਂ ਨਹੀਂ । ਰ 
ਜਿਥੋ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਮਾਜੀ ਪ੍ਰਬੇਧਾਂ ਅਧੀਨ ਹਾਕਮ ਜਮਾਤ ਦਾ ਰੋਲ ਸਦਾ ਹੀ ਪਿਛਾਂ ਖਿੱਚੂ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉਥੇ 
ਮਿਹਨਤਕਸ਼ ਜਮਾਤ ਦੀ ਕਿਰਤ ਦੇ ਰੋਲ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਲੂੰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਨੇ ਹੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ 
ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ-ਅੱਗੇ ਤੋਰਿਆ ਹੈ । 
ਅਧਿਆਤਮਵਾਂਦੀਆਂ ਦਾ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਟਾਕਰਾ ਕਰੋ - 
ਜਾ ਦਰਨਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੋਜਾਬ ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਫਲਸਫੇ ਉਪਰ_ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੀ 
ਹੈ। ਅਸੀ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੇ ਜੋਰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗਏ ਹਾਂ ਕਿ ਗਰੀਬੀ ਪਛੜਾਪਣ, ਭੁੱਖਮਰੀ, ਅਗਿਆਨਤਾ, ਲੁੱਟ-ਖੋਹ 
4#ਦਿ ਦਾ ਇਲਾਜ ਪੂਜਾਪਾਨ, ਜੈਤਰ-ਮੈਤਰ, ਧਾਗੈ-ਤਬੀਤ ਆਦਿ ਵਿਚ ਨਹੀਂ । ਇਹ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਜ 6 ਵਿਚ 
ਫੰਡ ਸੌਜਦਾ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਪਦਾਰਥਕ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਨਮ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਕ ਜਮਾਤ ਰਹਿਤ ਸਮਾਜ ਦੀ 
ਜਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਇਨਾਂ ਪਦਾਰਥਕ ਹਾਲਤਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੀ ਇਨਾਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਦਰੁਸਤ ਹੱਲ ਹੈ । 
ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੈਜ ਬ ਅਜੋਕੀਆਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿਚ ਮਗ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰ੍ 
ਧਰਮ ਨੂੰ ਨਿੱਜੀ ਮਸਲਾ ਕਰਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਧਰਮ ਜਾਂ ਫਿਰਕੇ ਨੰ ਸਰਕਾਰੀ ਸਰਪੁਰਸਤੀ 
ਠਹੀ` ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ । ੍ (ਟੀ 
ਪਰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਤੋਂ ਫੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ । 
ਪਾਠ-ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚ ਗੈਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਲੇਬਸ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । 
ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਗਜਾਂ ਵਿਚੋਂ ਧਰਮ ਦਾ ਕਾਲਮ ਖੜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । 
ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚੋ ਰਾਸ਼ੀਫਲ ਦਾ ਕਾਲਮ ਬਦ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । 
ਪੁਕਾਸ਼ਕ: --ਡਾ: ਅਜੀਤ ਪਾਲ 


ਸੀ 


ਜੰ 3%. ?% ਸੀ 


(ਜ੍ਰਗਤੀਮੁਕਤੀ ਪ੍ਰੰਸ, ਬਟਿੰਡਾ) 


2੫ 

ਅਤ ਦਾ ਭੂਤ 
-- ਅਜਮੇਰ 'ਅਲਕੜਾ 

ਸ਼ਾਮ ਦੇ 6 ਵਜੇ ਸਠ । ਪਿੰਡ ਸੂਲਰਘਰ'ਟ ਤੋ ਇਕ 
ਆਦਮੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਗੁਜਰਾਂ, ਨੜ 
ਸੂਲਰ ਘਰ'ਟ (ਸੈਗਰੂਰ). ਖੋਤਾਂ ਵਿਚ ਮੋਟਰ ਤੋ 'ਜਿੰਨ' 
ਚੋੜੇ ਮਾਰਦਾ ਹੈ । ਮੈ ਅਤੇ ਸੈਗਰੂਰ ਯੂਨਿਟ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ 
ਬਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ 'ਬਾਲੀ' ਜਲਦੀ ਜਲਦੀ ਸੂਲਰ ਘਰ'ਟ ਪਹੁੰਚੇ 
ਅਸੀ“ ਇਥੋਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਹਿਲਾਂ ਚੌਕ ਇਕਾਈ ਚੋ 
ਸਾਥੀ ਲਏ ਅਕੋ ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਹੋਤ ਦਰਸ਼ਤਾਂ ਸਮੇਤ ਸਾਡੀ 
ਗਿਣਤੀ 15 ਹੋ ਗਈ । ਰਾਤ ਦਾ ਹਨੇਰਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਸੀ” 
ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਪੰਜ ਬੈਟਰੀਆ ਅਤੇ 15 ਹੀ ਡਾਗਾਂ ਲੰ 
ਲਈਆਂ ਤਾਂ ਕਿ ਭੂਤ ਹਨੇਰੇ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਨਾਂ ਉਠਾ ਸਕੇ 
ਅਤੇ ਅਸੀ' ਡੀਤੈ'ਸ ਵਿਚ ਫੀ ਰਹੀਏ । ਘਰ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ 
ਦੱਸਣ ਮੁਤਾਬਕ ਘਟਨਾ ਇੰਝ ਸੀ. “ਰਾਤ ਨੂੰ ਠੀਕ !0 
ਵਜੇ ਜਿੰਨ ਇਥੇ ਅ'ਉੱਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਡੇ ਰੋੜ ਮਟਦਾ ਹੈ 


` ਅਤੇ ਕਦੇ ਭੱਜ ਕੇ ਨ੍ਰੋਕਮਾਦ ਵਲ 2 ਗੌਨੇ ਤੌੜਦਾ ਹੈ ਤੋਂ 


ਕਦੇ ਖਾਲੋ ਵਿਚੋ ਪਾਣੀ ਤੌੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀ” ਠੀਕ 
9. 30 ਵਜੇ ਘਟਨਾ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਜਾ ਕੇ ਅਸੀ 
ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਪਿੰਡ ਤੌ” 2 ਕਿਲੋ: ਮੀ: ਦੂਰ ਖੋਤਾਂ ਵਿਚ ਇਕ 
ਮੋਟਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਲਗਭਗ 2 ਕਿੱਲੋ ਦੀ ਵਿਥ ਤੋ 
ਇਕ ਡੀਜਲ ਵਾਲਾ ਇੰਜਣ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਮੋਟਰ 
ਦਾ ਪਾਣੀ 12 ਕਿੱਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ ਤੌ ਇੰਜਣ ਦਾ 
ਪਾਣੀ ਸ'ਢੇ ਪੰਜ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲਗਦਾ ਸੀ 1 

ਇਸ ਮੋਟਰ ਤੇ ਰਾਤ ਸਮੋ ਨੌਜੁਆਨ ਮੁੰਡੇ ਜੋ ਝੌਨੇ 
ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾਉ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨਨ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ ਅਕਸਰ ਹੀ 
ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਤਾਸ਼ ਖੋਡਵੇ ਜਾਂ ਵਿਹਲੇ 
ਸਮੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਰਹਿੰਦੇ । ਗੱਛ ਕੀ ਇਹ ਸੌਟਰ ਬੜੀ 
ਰੋਣਕ ਵ ਲੀ ਮੋਟਰ ਜੀ ਪਰ ਇਹ _ਅਰਾਨਕ ਇਕ 'ਜਿੰਨ' 
ਦੀ ਲਪੇਟ ਵਿਚ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਉਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਰ- 
ਵਾਦੀਆਂ 'ਜਿੰਨ ਨੋ ਕਰਨੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆ । 


ਪ੩ਤਾਨ £ ਜਿਸ ਸਮੋ' ਅਸੀ' ਮੋਟਰ ਤੇ ਪਹੱਚੇ 
ਉਸ ਸਮ 12 ਆਦਮੀ ਮੌਟਰ ਵਾਲੇ ਕੌਠੋ ਵਾਲੀ ਉਪਰਲੀ 
ਛੱਤ ਤੋ ਡਾਂਗਾ ਸੋਟੀਆ ਲਈ ਬੈਠੇ ਸਨ । ਸਭ ਤੋ” ਪਹਿਲਾਂ 


".<੬੬= ੬ ੬੬ ਕਰ ਨ ੮7 ਹਾ ਹਰਬਾਫ ਹਜ ਖਾਹ ੩ ਸਵਰਾਸ- ਨ ਲਲੂਜ ੮੪੩ ਤਹ ਲਨ ਸਤ ਅਰ ਤਣਣ 
21 ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਅਸ਼ੀ` ਉਹਠਾਂ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕੌਠੇ ਤੋ” ਹੇਠਾਂ ਬੈਠਣ ਲਈ 
ਲਈ ਕਿਹਾ ਤੇ ਉਹ ਕੋਠੇ ਤੱ“ ਉਤਰ ਕੇ ਹੇਠਾਂ ਆ ਕੇ ਬੈਠ 
ਗਏ । ਅਮ)` ਟਿਕ ਥ' ਤੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸਾਡੌ ਵਿਚ” 2 
ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਡਿਉਟੀ ਉਹਨਾਂ ਆਦਮੀਆਂ ਤੇ ਨਿਗਰਾਨੀ 
ਕਰਨ ਲਈ ਲਾ ਦਿੱਤੀ । ਉਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ 
ਦੇਖਿਆ ਤ' ਉਥੇ ਇੰਟਾਂ ਤੇ ਰੋੜ ਪਏ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਅਸੀ 
ਗਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਹਠਾਂ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ ਅਭੇ ਸਾਡੇ ਵਿਚ` ਇਕ 
ਆਦਮੀ ਉਹਨਾਂ ਰੌੜਿਆਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਉਥਬ 
ਬੈਠ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋ ਬਾਅਦ ਅਸੀ” ਬੈਟਰੀਆਂ ਦੀ ਮਦਦ 
ਨਾਲ ਆਲੇ ਦੁਆਲੋ ਦੇਖਿਆ । ਕੋਠੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਦੋ ਤੁਤ 
ਦੇ ਦਰਖਤ ਸਨ । ਉਹ 'ਅਜੀ” ਚੌਗੀ_ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚੈੱਕ ਕੀਤੇ । 
ਮੋਟਰ ਵਾਲੋ ਕੋਠੇ ਦੇ ਦੁਆਲੋਂ ਝੋਨਾ ਲੱਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। 

ਦਸ ਵਜੇ ਘਟਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ । ਕੋਠੇ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ 
ਤੋਂ ਉਉ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਲਗਾਤਾਰ ਆਉਣ ਲੱਗੀ ਜੋ 
ਸੁਣਨ ਤੇ ਕਿਸੇ ਜਾਨਵਰ (ਕੁੱਤੇ ਬਿਲੇ ਆਦਿ ਵਰਗੇ) ਦੀ 
ਲਗਦੀ ਸੀ ਪਰ ਪੁਰੀ ਤਰਾਂ ਸ਼ਪਸ਼ਟ ਠਹੀ” ਹੁੰਦੀ ਸੀ । 
ਮਸੀ” ਅਵਾਜ਼ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ । ਅਵਾਜ਼ 
ਬੈਦ ਹੋ ਗਈ ਦੋ ਕੁ ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਉਹੀ ਅਵਾਜ 
ਆਈ । ਇਸ ਵਾਰ ਅਸੀ” ਅਵਾਜ਼ ਪਹਿਚਾਨਣ ਦੇ ਚੱਕਰ 
ਵਿਚ ਨਹੀ ਪਏ ਅਸੀ” ਪੈਜ਼ ਆਦਮੀ ਡਾਂਗਾ ਅਤੇ ਬੈਟ- 
ਰੀਆਂ ਲੰ ਕੇ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ ਜਿਥੋ' ਅਵਾਜ਼ 
ਆਉ'ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਅਸੀ” ਝੋਨੇ ਦੇ ਵਿਚ ਇਕ 
ਕਿੱਲੇ ਦੀ ਵਾਟ ਭੱਜੇ ਤੇ ਖੇਤ ਦੀ ਤਲਾਸੀ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ । 
ਫਿਰ ਅਵਾਜ਼ ਆਉਣੀ ਬੈਦ ਹੋ ਗਈ । ਜਦੋ” ਅਸੀ ਝੋਨੇ 
ਦੀ ਤਲਾਸੀ ਕਰਦੇ ਕਰਚੇ ਮੌਟਰ ਕੌਲ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ 
ਫਿਰ ਅਵਾਜ -ਆਈ ਲਿ, "ਇਧਰ ਮੈਂ` ਆਉਦਾ ਹਾ ਤੇ 
ਮੇਰੇ ਹੀ ਨਾਂ ਡਾਂਗ ਧਰ ਦਿਓ ।'” ਇਕ ਆਦਮੀ ਆ ਰਿਹਾ 
ਸੀ। ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਉਸਨੇ ਆ ਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੈ" ਕਾਲਾ 
ਸਿੰਘ ਹਾਂ ਤੇ ਮੈ“ ਹੁਣੇ ਹੀ ਘਰੋ ਆ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਇਸ ਡੋ” 
ਬਾਅਦ ਫਿਰ ਉ ਉ .. ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਆਉਣੀ ਬਿਲਕਲ 
ਬੈਦ ਹੋ ਗਈ । ਕਾਲ ਸਿੰਘ ਇਕ ਪਾਸੇ ਬੈਠ ਗਿਆ ਤੇ 
ਨੀਮ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਲੱਗ _ਪਿਆ 1 
ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ, “ਭੂਤ ਪੰਜ ਜਾਂ ਸੱਤ ਮਿੰਟ 
ਵਿਚ ਹੀ ਰੋੜੇ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ ਤੋਂ ਤੁਜੀ` ਉਸਨ ਕਾਬ 


ਨਹੀ' ਕਰ ਸਕਦੇ । ਕਾਲਾ ਸਿੰਘ ਜਿਸ ਥਾਂ ਤੇ ਬੈਠਾ ਸੀ 


ਉਥੋਂ ਉਠ ਕੇ ਰੋੜਿਆ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਹੋ ਗਿਆ । ਉਹ 
ਆਨੀ ਬਹਾਨੀ ਰੋੜੇ ਚੁਕਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲੱਠੀ ਜੋ 
ਅਸੀ” ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਗਿਣ ਕੇ ਰੱਖੋ ਸਨ ਪਰ ਜਾੜੀ ਲਗਾ- 
ਤਾਰ ਚੌਕਸੀ ਕਾਰਨ ਉਹ ਰੌੜੋ ਚੁੱਕਣ ਤੇ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ । 
ਜਾਂਢੇ ਬਾਰਾਂ ਬਜੋ ਤੱਕ ਕੌਈ ਰੋੜਾ ਨਹੀ ਵੱਜਿਆ ਜਦ 
ਕਿ ਸਾਡੇ ਜ਼ਾਣ ਤੱ“ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਰੌਜ 10 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੰਰ 
2 ਵਜੋ ਰਾਤ ਤੱਕ ਰੋੜੇ ਲਗਾਤਾਰ ਵਜਦ ਸਨ। 12. 30 
ਵਜੇ ਲਗਭਗ 50 ਆਦਮੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ” ਹੋਰ ਵੀ ਸਾਡ 
ਕੌਲ 'ਕੂਤ( ਜਿਨ)' ਫੜਿਆਂ ਦੇਣ ਲਈ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੇ 
ਸਨ । ਅਸੀ` ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਅੱਗੇ ਗੱਲ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤੀ ਕਿ 
ਰੋੜੇ ਲਾ ਰੀ ਅੱਜ ਵੱਜੇ ਹਨ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹੁਣ ਵਜਫਗੇ । 
ਕਿਉ ਕਿ ਰੜੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ 'ਜਿੰਨ' ਸਾਡ ਕਾਬੂ ਵਿਚ ਆਂ 
ਚੁੱਕਿਆ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅਸੀ` ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣ ਵਾਰ 
ਛਾਰ 'ਚੂਤ' ਨੂੰ ਚਣੌਤੀ ਦੇ ਰਹੇ ਸਾਂ । 

ਉਪਰੋਕਤ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਪੱਸਟ ਰੋ ਹੋ ਗਿਆ 
ਸੀ ਕਿ ਰੜੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲਾ 'ਜਿੰਨ' ਕ'ਲਾ ਸਿੰਘ ਹੀ ਸੀ। 
ਅਸੀ” ਸ਼ਾਰਿਆਂ ਲੋਕਾਂ ਸਾਹਮਣ ਬਿਨ ਨ! ਦੱਸੇ ਮੋਕ ਛੇ ਹ 
ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਢਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਰੋੜ ਮੋਟਰ ਤ ਬੈਠਣ ਵਾਲੇ ਚਾਰ 
ਅਦਮੀਆਂ ਵਿਚ ਸਿਰਫ ਇਕ ਹ। ਮਾਰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀ” 
ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਬੂਤ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਵਿਸਵਾਸ ਦੁਆ ਦਿੱਤਾ ਕਿ 


ਜਕਰ ਤੁ/)` ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੇ ਤਾਂ ਉਸ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਆਪ ਵੀ ' 


ਫੜ ਸਕਦ ਹੋ ਜੋ ਰੋੜ ਮਾਰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀ ਉਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ 
ਅਆਵਮੀਆਂ ਦਾ ਧਿਮਾਨ ਇਸ ਗੱਲ ਤ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰ 
ਢਿੱਤਾ ਕਿ ਇੱਟ ਜਾਂ ਵੱਟਾ ਜਾ ਕੋਈ ਹਰ ਭ'ਰੀ ਚ)ਜ ਕਦੇ 


ਵੀ ਆਪ ਚੱਲ ਕੈ ਇਕ ਥਾ ਤ' ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਨਹੀ` ਜਾਵੇਗੀ ਜਦੇ” 


ਡੱਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕ ਦੂਸਰੀ ਥ' ਨਾ ਭੁੱਖ 
ਦੋਵ, ਮ'ਰ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਵੀ ਰੋੜਾ (ਕਸ 
ਦੇ ਨਹੀ” ਵੱਜੌਗਾ ।' ਫਿਸ ਤਰ੍ਹਾ ਰੜੋੇ ਮਾਰਨ ਦੀ ਇਹ 
ਘਟਨਾ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ । 

ਕਾਰਨ /£ ਇਸ ਘਟਲਾ ਦਾ ਕਾਰਨ ਅਸਲ ਵਿਚ 
ਸਮ-ਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ 
ਹੈ। ਇਸ ਵਾਰ ਮੀ'ਹ ਨਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਲੰਕਾਂ ਦੀਆਂ ਰਸਲਾਂ 
ਦਾ ਬਹੁਤ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਂਨ ਹੋਦਿਆਂ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਬੜੀ 
ਮੁਜ਼ਕਲ ਆਪਣੀਆਂ ਫਤਲਾਂ ਜਿਰੇ ਲਾਈਆਂ । ਇਹੀ ਹਾਲ 


ਜਨਵਰ/ਫਰਵਰੀ ” 


ਉਹ ੧ 
4 ₹4 ॥੨੫੬400੦, $8 3. ..4) ! ਇ 


32 


ਕਾਲਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ 
ਲਈ ਉਸ ਕੋਲ ਸਿਰਫ ਡੀਜਲ ਵਾਲ! ਇੰਜਣ ਹੀਸੀ। 

ਰਮੀ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਤੇ ਸੋਕਾ ਹੋਣ ਕਰਨ ਉਸਦੀ ਫਸਲ 

ਨੰ ਠੀਕ ਸਮੋ' ਪਾਣੀ ਨਹੀ ਲਗਦਾ ਸੀ ਜਦੋ ਡੀਜਲ ਮੁੱਕ 
ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਸਮੇ ਸਿਰ ਲਿ=ਾਦਾ ਨਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿਉਕਿ 
ਆੜਤੀਏ ਵ। ਇਸ ਵਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੈਸੇ ਦਣ ਤੌ 
ਝਿਜਕ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਸਨ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਾਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 
ਆਪਣੀ ਫਸਲ ਨੂੰ ਪਟੀ ਲਾਉਣ ਲੀ ਆਪਣ ਗੁਆਂਢੀਆਂ 
ਦੀ ਮੋਟਰ ਤੋਂ ਰੋੜੇ ਮਾਰਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੇ । ਜਦੋ” ਉਹ ਰੜ 
ਮਾਰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਮੋਟਰ ਦੇ ਮਾਲਕ ਡ> ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਕ 


ਇੰ ਹੀ ਬੈਠੇ ਰਹਿੰਦੇ ਜਾਂ ਮੋਟਰ ਤੋ ਆਪਣੇ ਘਰ ਚਲੋ 
ਦੇ । ਮੋਟਰ ਚਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤ ਕ'ਲਾ ਸਿੰਘ ਮੋਟਰ 
ਪਾਣੀ ਦਾ ਨੱਕਾ ਆਪਣੇ ਖੋਤ ਵਿਚ ਤੋੜ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ 
ਉਸਦਾ ਇੰਜਣ ਵੀ ਨਾਲ ਚਲਦਾ ਰਹਿੰਦਾ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 


੧0੭ ੨ 


ਉਪਰਟਤ `ਜਿਨ' ਦੀ ਰੋੜ ਮਾਰਨ ਵਾਲ) ਘ.ਨਾ ਵਾਪਰਨੀ 
ਸੁਰੂ ਹੋਈ । ਜੇਕਰ ਠੀਕ ਸਮੇ ਸਿਰ ਮੀਰ ਮੈ ਜਾਂ: ਜਾਂ 
ਕਾਲਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਵੀ ਮੋਟਰ ਲੱਗੀ ਹੱਟ] 
ਜਾਂ ਸਰਕਾਰ ਵਲੋ” ਖਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਔੜ ਤੋ` ਰਾਹਤ ਦਿਵਾਉਣ 
ਲਦੀ ਕੋਣੀ ਆਰਥਕ ਮਦਦ ਕਤ) ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਰੋੜੇ ਮਰਨ 


ਰ੍ ਦੀ ਘਟਨਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਲਾ ਜਿੰਘ ਨ ਲੋੜ ਨਾ ਪੈਦੀ । 


` (ਜਫਾ 13 ਦੀ ਬਾਕੀ) 
ਹੈ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਬੇ ਦੀਆਂ ਪਰਾਭੋੜਤ ਸ਼ਤ= 
ਤੀਆਂ 'ਦ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ ਹੀ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ _ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ 
ਲਾਂ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਧ ਤੇ ਜਾ.ਕੇ ਉਹ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ 
ਪਰ ਅਸ੍ਹਲੂਨ:ਬੌਰ ਤੇ, ਸਗ਼ਲਾਂ 
ਸਿ ਕਢ ਠੀਕ ਨ! ਹੋਣ । ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋ' ਬਹੁਤੇ 
ਬੋਧਿਆਨੀ ਕਾਰਨ, ਮਰ ਜਾਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ 
ਹੋਂਦ ਖਤਮ'ਕੌਰੁਕੇ' ਹ) ਜ਼ੱਜੀਰਾਂ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਟੁਦਾ ਹੈ । 


ਟਾਟਾ ਨਗੂਰ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਨਾ 
ਲ ਵੀ ਸ਼ 
ਰਪਰ [- ਦਦ ਇੰਝ ਹੀ 


ਨਾਲ ਬਧੇ ਜੋਏ ਬੰਦੇ 


ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਸ਼ੋਰਧਾਲਆ ਦਾ ਸੈਬੰਧ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਤੇ 
ਲਮ ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਦਰਗਾਹ ਤੇ ਜਮਘਟਾ ਲੱਗਿਆ ਰਹਿੰਦਾ 
ਹੈ । ਖਾਦਿਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਉਨਾਵਾ ਦੇ ਬੁਸ਼ ਅੱਡੇ ਅਤੇ 3 


ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਰੋਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉਪਰ ਨਵੇ” ਸ਼ਿਕਾਰਾਂ 
ਦੀ ਛੀਨਾ ਛਪਟੀ ਵੀ ਜਾਰ ਹੈ । 


(ਇੰਡੀਅਨ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਤੋ` ਧਨਵਾਦ ਸਹਿਤ) 


ਵਿਗਿਆਨ ਵਿਚਾਰ 


੨" 


ਇਜ਼ਕ਼ਾਸ਼ ਦੀ /ਰਪੁਰਣ ਦੀ ਬਾਕ/ 
ਅਸੀ ਆਪਣੇ ਕੌਮਾਂ ਦਾ ਲੇਖ: ਜੌਖਾ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਤਾਂ 
ਸੁਸ਼ਾਇਟੀ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦੇ ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਛੋੱ ਵੱਧ ਸਾਲ 
ਪੁਰੇ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ । ਜਿਸ ਵਿਚ ਸੀਮਤ ਸਮਰਥਾ ਡੌ ਹਾਸਲ 
ਹਾਲਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕਾਂ ਢੇ ਸੋਚਣ ਢੰਗ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ 
ਲੀਹਾਂ ਤੇ ਪਾਉਣ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਮਿਥ ਕੇ ਅਸੀਂ ਕਾਰਜ ਤਹਿ 
ਕੀਤੇ ਤੋ ਉਸਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਕਰਦਿਆਂ 
ਆਪਣਾ ਬਣਦਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ ਹੈ । ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਕਾਸ 
ਨੂੰ ਸਰੀ ਰੁਖ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਜਿੱਥੇ ਅਸੀ ਬਚਨ ਬੱਧ ਹਾਂ, 
ਦਜੇ ਪਾਸੇ ਪੰਜ਼ਾਬ ਦੀ ਮੌਜ੍ਹਦਾ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਧਾਰਮਿਕ ਤੋ 
ਫਿਰਕੂ ਜਨੂੰਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਰੈਭੀਰਤਾ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰਦੀ 
ਜਾ ਰਹਾਂ ਹੈ । 
ਆਪਣੈ ਮਿਥੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸਫਲਤਾ 
ਬਾਰ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਬੀਡੇ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦਾ 
ਰੀਵੀਉ_ਕਰਕੈ ਮਹਿਸਸ ਕੀਤਾ (ਕਰ ਰ੍ 
€ _ ਅਖੌਤੀ ਸਾਧਾਂ ਵਲੋ” ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ 2-3 ਚੈਲੰਜ 
ਸੂਬਾ ਪੱਧਰ ਦੀ ਲੀਡਹਸਿਪ ਲਈ ਪਰਖ ਦੀ ਘੜੀ ਬਣੇ 
ਜੋ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਝਿਜਕ ਜਾਂ ਡਰ ਤੱ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ 
ਨੇਪਰੇ ਚਾੜੇ ਗਏ । ਇਸ ਨਾਲ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ 
ਚੜਤ ਬਣੀ । ਇਸ ਵਿਚ ਜਿਲਾ ਸੌਗਰੂਰ ਇਕਾਈ ਵੱਲੋ” 
ਮਹਿਲਾਂ ਚੌਂਕ ਦੇ ਸਾਂਧ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਪਟਿਆਲਾ ਦੀ 'ਏਕਾਈ 
ਵੱਲੋ ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਦੇ ਇਕ ਰੌਬੀ ਸਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ਦਾਰ 
ਦੀਆਂ ਭਾਜੜਾਂ ਪੁਆਕੇ 1000-1000 ਰੁਪਏ ਜਬਤ 
ਕੀਤੇ ਗਏ । ਸਾ, 
ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ਦੇ ਕੱਸ ਹੱਲ ਕਰਨ ਦੀ 
ਮੁਹਿੰਮ 
ਜਿਲ੍ਹਾ ਇਕਾਈਆਂ ਦ਼ ਮਨੌਕਾਂ ਕੋਸ਼ ਹੱਲ ਕਰਕੇ. ਭਅਤੇ ਨ 
ਜਿਕ ਰੋਗੀਆਂ ਦਾ ਵਿਲਾਜਂ ਕਰਕੇ _ਅਪ੍ਣੀ 2 .ਸਮ੍ਰੱਥਾ 
ਅਨੁਸਾਰ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀਸ 
ਰੌਰ ਪਰਪੱਕ ਕਰਨ ਲਈ_ਲੌੜੀਦਾ ਅਤੇ ਗਿਣਨਯੋਗ 


ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ । 1400. 16140 
ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਧਾਂ, ਚੋਲਿਆਂ ਅਤੇ ਰਿ ਗੈਥੀ- 
ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਦਾਅਵੇਦਾਰਾਂ ਤੌਂ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ 
ਵਿ ਗਏ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰੁਪਏ ਫ਼ਾਪਿਸ ਕਰਵਾਏ । 


ਵਜ ਵਿਚ ਫਰੀਦਕੋਟ ਜਿਲਾ ਇਕਾਈ ਨ ਗਿਣਨਯੋਗ 


ਜਠਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 


ਲਗਾਤਾਰ ਜਾਰੀ ਰਹੀ । ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਾਡੀਆਂ : 


ਮਝ ਨੂੰ ਲੌਕਾਂ ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਤੇ ' 


ਵਿ 


[2 


ਸਫਤਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ । 


੬8 ਵੱਖ ਵੱਖ ਜਿਲਾ ਇਕਾਈਆਂ ਵੱਲੋ” ਪੰਜਾਬ ਭਰ 
ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਸਮਰੱਥਾ ਅਤੇ ਹਾਸਲ ਹਾਲਤਾਂ ਅਠੁਸਾਰ 
ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਜਨਤਕ ਪ੍ਰੋਗਾਮ਼ ਕੀੜੇ ਗਏ । ਜਿਨਾਂ, 
ਵਿਚ ਜਾਦੂ ਦੇ ਟਰਿਕ ਦਿਖਾ ਕੇ ਅਤੇ ਸਹਿਤਕ ਪ੍ਰੌਗਰਾਮ 
ਪੌਸ਼ ਕਰਕੇ ਸ਼ੁਸਾਇਟੀ ਮੈਬਰ ਆਪਣੀ ਸਮਝ ਸਧਾਰਨ ਲੋਕਾਂ 
ਤੱਕ ਲੈ ਕੌ ਗਏ । ਮਾਛੀਵਾੜਾ ਕਲਾ ਮਚਤ' ੧ਬਾਅਦ 
ਲੋਕ ਚੇਤਨਾ ਮੈਚ _ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਅਤੋਂ ਲੋਕ-ਲਾਟਕ 
ਮੰਡਲੀ ਸਮਾਲਸਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦਮ ਕੀਤਾਂ । 


੬9 _ਚੈਡੀਗੜ ਵਿਚ ਦੱਤਾ ਕਾਂਡ ਸੰਬੰਧੀ ਮੌਕੇ ਤੇ ਸੁਸ਼ਾ= 
ਇਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੈੱਬਰ' ਦੀ ਇਕ ਟੀਮ ਭੇਜ ਕੇ ਉਸ ਦਾ 
ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਤੇ ਕਤਲ ਕੇਸ ਬਣਾਉਣ 
ਲਈ ਪੁਲੀਸ ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ । 


ਡੈਲੀਗੇਟ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਭਰਵੀ` ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 
ਕੁੱਝ ਨੁਕਸਾਂ-ਫਰਥਾਂ ਨੂੰ ਨੌਟ ਕਰਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੇ” 
ਲਦ ਕਾਝਜ ਵਿਉੱਤ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮੁੱਖ 
ਤੋਰ ਤੋ :-- 

ਆਂਉਣ _ਵਾਲੋ ਸਮੇ" ਵਿਚ ਲੇਖ, _ਰੀਪੋਰਟਾਂ 
ਅਤ ਡਾ. ਕਾਵੂਰ _ਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ _ ਲਿਖਤਾਂ 
ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਛਪਵਾਉਣ ਵੱਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ _ਧਿਆਨ ਦੇਣ 
ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ । 

ਆਗੂ ਟੀਮ ਵੱਲੋ" ਪ੍ਰੋਸ ਵੱਲ ਲੌੜੀ'ਦਾ ਧਿਆਨ ਲਾਂ 
ਦੇਣ ਬਾਰੇ ਵੀ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ । ਸਮੁੱਚੀ ਸਟੇਟ 
ਕਮੋਟੀ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਪਾਸੇ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸ੍ਸ਼ 
ਕੀਤੀ । 


ਉੱਘੇ ਸਾਟਿਸਦਾਨਾਂ ਅਤੇ ਡਾ. ਕਾਵੂਰ ਨਾਲ ਸੰਬੈ= 
ਧਤ ਦਿਨ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਹੇਠਲੀਅ# 


ਇਕਾਈਆਂ ਨਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਈ ਰੱ੪ਣ ਲਈ 


ਪੱਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀਆਂ 


ਹਰ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈ ਲਿਖਤੀ ਉਪਰੋਂ” ਹੇਠਾਂ, ਹੇਠੋਂ 
ਉਪਰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ । 


ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਵਰਿਮਾਂ= 
ਭਰਮਾਂਦੀਆਂ ਵੱਧ ਸ਼ਿਕਾਰ ਇਸਤਰੀਆਂ ਵਲ ਵੱਧ ਧਿਆਨ 
ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਂਦਾ ਹੈ । 


ਦੇ ਨਕ= ਦ= ਦਦ ਦ ਦਦ ==== ਦੇਦੇ =ਦ=== << ਖ=<===- ਦ><= 


-"ਦਦ =ਦਦ=ਦ 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਰੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਅਤੇ ਮਾਨ- 
` ਸਿਕ ਰੋਗਾਂ ਦੇ ਮਾਹਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲੈਣ) 
ਚਾਹੀਚੀ ਹੈ । 118 # 

ਸੁਸਾਇਟੀ ਮੈ'ਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰ” 
ਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਨੂੰ ਛੱਤ ਕੇ ਸਾਵੇ ਢੈਗ ਨਾਲ ਵਿਅ'ਹ ਕਰਵਾ- 
ਉੱਣੇ ਚਾਹੀਫੇ ਹਨ । ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹਿਸ ਕਰਦਿਆਂ 
ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਸਟੇਟ ਕਮੌਟੀ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਸਹੀ ਕਰਾਰ 
ਦਿੱਤ । (੯ 

ਜਿਲਾ ਇਕਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਜੰਗ ਦੇ ਖਿਲਾਫ, 
ਗਰਭ ਟੈਸਟ (ਮੁੰਡਾ ਕੁੜੀ) ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਅਤੇ ਹੋਰ 
ਅਜਿਹੇ ਸੰਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਜਨਤਕ-ਧ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਨ ਲਈ 
ਕਿਹਾ ਗਿਆ। 


ਮੈਘਰਜ਼ ਵੱਲੋ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ 
ਦੀ ਵਿਓਉਪਾਰਕ /ਹਤਾਂ ਲਈਂ ਵਰਤ 


ਪਿਛਲੇ ਇਜਲਾਸ਼ ਵੱਲੋ` ਮੋਘ ਰਾਜ ਮਿੱਤਰ ਬਾਜੇ 
ਭਰਵੀ' ਬਹਿਸ਼ ਕਰਕੇ ਉਸ਼ ਦੀਆਂ ਘਾਟਾਂ, ਕਮਜੋਰੀਆਂ ਨੂੰ 
ਲੋਟ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸ ਨਾਲ ਕਿਸੋ ਕਿਸਮ ਦੀ ਰਿਆਤ 
ਦਿਲੀ ਵਰਤਨ ਨੂੰ `ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ । ਗੁਰਸ਼ਰਨ 
ਜ਼ਿੰਘ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋ: ਜਗਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜਮਹੂਰੀ ਅਧਿਕਾਰ 
ਸ਼ਭਾ ਵੱਲ ਸਾਡੇ ਸੂਬਾਈ ਆਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ 
ਕਰਕੇ ਉਸਨੂੰ ਸੁਸਾਇਟੀ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ 
ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ । ਇਸ ਸਬੈਧੀ ਇਕ ਸਮਝੌਤਾ ਵੀ ਉਸ 
ਨਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰੋ: ਜਗਮੋਹਨ ਦੇ 
ਕਹਿਣ ਤੇ ਸੁਸਾਦਿਟੀ ਦੇ ਬਣਦੇ ਪੈਸੇ ਵੀ ਉਸ ਕੋਲ ਛੱਡ 


ਅਦਾਭਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ ਵਲੋ" ਕੀਤੀ ਅਆਰ- 
ਥਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਅਪੀਲ ਨੂੰ ਭਰਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆਂ 
ਹ ਰਣ ਤੱਕ ਆਈ ਸ਼ਹਾਇਤਾ ਦਾ ਵੇਰਵਾ 
ਜਿਲਾ ਕਮੇਟੀ ਫਰੀਦਕੌਟ 600 - 00 
[1 ਯੁਨਿਟ੍ਰਕਮੋਟੀ ਬਰਗਾੜੀ 'ਫਰ)ਦਕੋਟ) 200--00 
ਛੇ ਯੂਨਿਟ ਕਮੋਟੀ ਰਾਮਪੂਰਾਂ (ਬਠਿੰਡਾ) _200--00 
ਉਤ 
ਹ 


ਜਿਲਾ ਕਮੇਟੀ ਸੰਗਰੂਰ 200-- 00 

ਯਨਿਟ ਕਮੇਟੀ ਲਹਿਰਾਗਾਗਾ(ਸੈਗਰੂਰ) 1 00-- 00 

।ਲ ਜੂਨਿਣ ਕਮ ਰ ਨ 
[6 ਜਿਲਾ ਕਮੋਟੀ ਲੁਧਿਆਣਾ ਵਿ 1 
ਕੁਲ ਜੌੜ 1500- 00 


ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਪਰ ਉਹ ਫਿਰ ਵੀ ਇਸ ਸਮਝੌਤੇ ਤੋ” ਜੋ 
ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਨੰ: 4 ਵਿਚ ਛਪਿਆ ਸੀ ਤੇ ਮੁੱਕਰ ਗਿਆ । 
ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਉਸ ਵੱਲੋ“ ਨਵੀ” ਛਪਾਈ ਗਈ) ਕਿਤਾਬ 
ਵਿਚਲਆਂ ਤਰਕਹੀਨ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਸਖਤ ਨੋਟਿਸ ਲਿਆ । 
ਕਿਤ'ਬ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਸੂਸ' ਇਟ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਇਕ 
ਝੁਠ ਦਾ ਪੁਲੰਦਾ ਹੈ । ਇੱਕ ਹੋਰ ਲੇਖ ਤਰਕਸ਼ੀਲਾਂ ਦਾ ਰਾਜ਼ 
ਗੈਰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਦ੍੍‌ਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋ- ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ | 
ਉਸ ਵੱਲੋ ਛਪਾਏ ਅੰਜਹੇ ਬੇਤਕੇ ਲੇਖਾਂ ਅਤੇ ਕੱਤ ਪੈਸਿਆਂ 
ਬਦਲੇ ਲਹਿਰ ਦੀ ਵਰਤੋ' ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਸਖਤ 
ਨਿਖੋਧੀ ਕੀਤੀ । 


ਭਾਰਤ ਜਨ 'ਵਿਰਿਆਨ ਜੱਥੇ ਦਾ ਰੀਵੀਯ 


ਜਨ ਵਿਗਿਆਨ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧੜ 26 ਜਥੋ- 
ਬੇਦੀਆਂ ਦੀ ਕੌਮੀ ਜਥੇਬੈਦਕ ਕਮੇਟੀ ਵਲੋ“ ਸਾੜੇ ਮੁਲਕ 
ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਪਸਰ ਲਈ 2-10-87 
ਤੋ` 7-11-87 ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਜਨ ਵਿਗਿਆਨ ਜੱਥੇ ਦੇ ਨਾਂ 
ਹੇਠ ਇਕ ਮਾਰਚ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ 
ਨੁਮਾਇਸਾਂ, ਗੀਤਾਂ, ਡਰਾਮਿਆਂ, ਲੈਕਜ਼ਰਾਂ 


। ਫਿਲਮਾਂ, 
ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਟਰਾਂ 
ਰਾਹੀ' ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਕੇ ਸਾਇੰਸਦਾਨਾਂ, ਡਾਕਟਰਾਂ, ਵਿੰਜੀਨ). 
ਅਰਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾ ਤੋ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ 
ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ । 
ਵਿਗਿਆਨ ਲੌਕਾਂ ਲਈ ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਨਾਹਰਾ ਸੀ । ਅਸ਼ੀ” 
ਲੌਕ ਸਿਹਤ ਮੰਚ ਪੰਜਾਜ ੧ ਰਾਹੀ` ਇਸ ਜੱਥੇ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 


ਸੁਸਾਇਣੀ ਵਲੋ“ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲੱਖਾਂ 


“੯੧ 4) ਹੱਲ ਕੀਤੇ 
ਕੇਸ, ਰਹੱਸਮਈ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਖੋਜ ਪੜਤਾਲ 
ਰਿਪੋਟਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਤਿਆਰ ਕਤ) ਜਾਂ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੋ ੧੨ 

ਰੇ 


ਪਾਠਕਾਂ ਭੇ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀਅ/ ਇਕਾਈਆਂ! ਅਤੇ ਲੇਖਰ/ 


ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਛਪਣ ਲਦੀ ਆਪਣੀਆ! ਆਪ 
3। ਜਨਵਰੀ 1988 ਤੁੱਕ _ਅਦਾਰ 


ਨੂ 
ਣੀ ਆਂ ਲਿਖਤ? 


ਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 
ਪੌਸ਼ਟ ਬਾਕਸ਼ ਨਬਰ-48 ਕੋਟਕਪਰ 


ਤੋ ਭੇਜਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । 8 


ਵਲੋ“ 


ਕਾ" 


ਚ 


(ਫਰੀਦਕੋਟ) ਦੇ ਪੁਤੇ | 


<੬.- - 


ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਰੋ ਗਏ ਅਤੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ 
ਆਯੋਜਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ । ਬਠਿੰਡਾ, 
ਬਰਹਾਲਾ, ਬਿਲਾਸਪੁਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ: ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਅਤੇ 
ਫਰੀਦਕੋਟ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸ਼ਾਤੇ ਵਲੋ“ ਆਂਯੋਜਤ ਕੀਤਾ ਗਏ 
ਜੱਦੇ ਦੇ ਪ੍ਰੰਗਰਾਮਾਂ ਰਾਹੀ" ਅਸੀ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲੌਕਾਂ 
ਤੱਕ ਲਿਜਾਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੋਏ । ਭਾਵੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ 
ਲਈ ਜਿੰਨਾ ਜੌਰ ਅਸੀ' ਲਾਇਆ ਅਤੋਂ ਜਿੰਨੀਆਂ ਸਾਂਨੂੰ 
ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋ" ਆਸਾਂ ਸਨ-ਉਹ ਸਾਡੀ ਉਮੀਦ ਡੋਂ ਕਾਫ਼ੀ 
ਘੱਟ ਨਿਬੜੇ । ਕਈ ਥਾਂ ਅਪਣੇ ਵੱਲੋ ਖਰਚ ਕਰਕੇ ਅਸੀ” 
ਅਣਚ.ਹੇ ਘਾਟੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ । 
ਸ਼ੰਵਿਧਾਨ ਅਤੇ ਅਲਾਨਨਾਸੇ ਬਾਰੇ 
ਤਿਆਰੀ ਕਮੋਟੀ ਵੱਲੋ ਰੀਪੋਰਟ ਵਿਚ ਪੋਸ਼ ਕੀਤੇ 
ਗਏ ਨਵੇ” ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਨੰ ਡੇਲੀਗੋਟਾਂ ਨੇ ਭੁਰਵੀ' 
ਬਹਿਸ ਭੇ ਬਾਅਦ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੋ ਪਗਣੇ ਸੰਵਿਧਾਨ 
ਨੰ ਥੋੜੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਕਰਕੇ ਪਾਸ ਕਰ ਦਿਤਾ । ਇਕ 
ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਤੋ ਬਾਅਦ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਵੀ ਪਾਸ 
ਕੀਤਾ ਗਿਆ । 
ਵਿ/ਗਿਆਨਕ-/ਵਿਚਾਰ ਦਾ ਗੀਵੀਯ 
ਪਹਿਲੇ ਇਜਲਾਸ ਤੋ“ ਬਾਅਦ ਮੈਗਜੀਨ ਦੇ 4 ਅੰਕ 
ਤ>ਕਸ਼ੀਲ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਅੰਕ 'ਵਿਗਿਆਨਕ' 
ਵਿਚਾਰ” ਦੇ ਨਾਂ ਹੋਠ ਪ੍ਰਠਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ । ਅਨੌਕਾਂ 
ਔਕੜਾ ਦੇ ਬਾਵਜੁਦ ਮੈਗਜੀਨ ਦੋ' ਪੁਕਾਸਨ ਵਿਚ ਰਹੀ 
ਲਗਾਤਾਂਰਤਾ ਤੇ ਸੰਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਡ ਤੇ ਰਾਜਪਾਲ 
ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਣਥੱਕ ਸ਼ਿਹਨਤ ਤੋ ਇਜਲਾਸ ਨੇ ਤਸੱਲੀ ਪ੍ਰਗਟ 
ਕੀਤੀ । ਮੈਗਜੀਨ ਢਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕੰਮ ਕਮਜੋਰ ਰਿਹਾ । ਸੁਸਾ= 
ਇਟੀ ਦਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਭਾਣ-ਬਾਣਾ, ਜਾਬਤੇ ਦੀ ਘਾਟ, ਕੁਲ- 
ਵਕਤੀ ਵਰਕਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਨੂੰ ਪਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ 
ਰਹੇ । ਆਰਥਿਕ ਔਕੜਾਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਗਜੀਨ 
ਲਈ) ਵਿਸੇਸ਼ ਵਡ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ 


-ਗਿਆ । ਸ਼ੰਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਤੋਂ” ਬਿਨਾਂ ਵੱਖਰੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ 


ਕਮੋਟੀ ਬਣ ਉਣ ਦਾ ਵੀ ਫੈਸਲਾ ਕੀਡਾ ਗਿਆ। 
ਸੈਪਾਦਕੀ ਬੋਰਡ ਦੇ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਵੱਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ? 

ਤੌਰ ਤੇ ਸਾਲ ਭਰ ਦਾ ਖਰਰ-ਆਮਦਨ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਤਾਬ 

ਇਜਲਾਸ ਸਾਹਮਣੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । ਇਜਲਾਸ ਦੀ 


ਸਮਾਪਤੀ ਤੋ" ਪਹਿਲਾਂ ਡੱਲੀਗੇਟਾਂ ਨੇ ਦਿਉਰਾਲਾ-ਸਤੀ ਕਾਂਡ 
ਦੀ ਬਾਰੇ, ਦੁਰਾਹੇ ਵਿੱਚ ਇਕ ਬੱਚੇ ਦੀ ਬਲੀ ਦੇਣ ਬਾਰੇ, 
ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਰਾਹੀ" ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਪਾਖੋਡ 
ਬਾਰੇ, ਸੈਕਸ-ਟੈਸਟ ਕਰਕੇ ਗਰਭ ਅੰਦਰ ਕੁੜੀਆ ਦੇ ਕਤਲ 
ਬਾਰੇ ਨਿਖੋਧੀ ਦੇ ਮਤੇ ਪਾਸ ਕੀਤੇ । ਸਾਰੇ ਡੌਲੀਗੇਟ ਇਜ= 
ਲਾਸ ਵੱਲੋਂ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਰਾਮਪੁਰਾ ਇਕਾਈ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ 
ਦਾ ਧਨਵਾਦ ਕੀਤਾ । ਅਤੋਂ ਇਜਲਾਸ ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ 
ਖਤਮ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸੁਸਾਇਟੀ ਆਉ> ਵਾਲੇ ਸਮੇ ਵਿਚ 
ਆਪਣੀਆਂ ਘਾਟਾਂ ਨੂੰ ਦੁਰ ਕਰਕੇ, ਕਾਨਜ ਕਸਲਤਾ ਵਧਾ ਕੋ 
ਲੋਕਾਂ 'ਚ ਅਧਾਰ ਨੰ ਪਸਾਰ ਕੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਮੋ ਛੇ 
ਦੇ ਮੰਗ ਚੱਲ ਸਕੇਗੀ । 3 


੧87 ਰੀ 


ਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਨੌਲ: 
ਗੱਲ _ਪਖੰਤੀਆਂ _ਦੀ ਮੈ” ਸੁਣਾਵਾਂ । 
ਹੋਰਾ _ਫੋਰੀ, _ ਭੇਖ, _ਜਟਾਵਾਂ _। 
ਲੌਕਾਂ ਨੰ ਭਰਮਾਂ ਦਿਚ ਪਾ ਕੇ 
ਘੜ ਲੈਦੇ ਨੇ ਗਹਿਰੀ _ਚਾਲ । 
ਤੌਤ ਦੇਣਾ ਵਹਿਮਾਂ ਦਾ ਜਾਲ । 
ਜਦੋ“. ਬੈਠ ਕੇ _ ਜ਼ੌਕੀ ਲਾਂਉ'ਦੋਂ । 
ਲੌਰਾਂ ਨੰ ਭਰਮਾਂ ਵਿਚ ਪਾਉੱਦੇ । 
ਜ਼ਾਗਜ ਦਾ ਦਿੜ ਤ=ਬੀਤ _ਫੜਾਕੇ 
ਬਾੜ ਲੈਣ _ਜੋਬਾਂ ਜੋ ਮਾਲ । 
ਤੌਤ ਦੇਣਾ ਵਜਿਮਾਂ ਦਾ ਜਾਲ । ...... 
ਜਨਮ-ਮਰਨ ਢੇ ਚੱਕਰ ਪਾਉਂਦੇ । 
ਧਰਮ ਜਾਤ ਛੋ ਨਾਂ ਤੇ ਲੜਾਉ'ਦੇ । 
ਮਿਹਨਤੀਆਂ ਦੀ ਲੱਟ ਕਰਨ ਲਏ) 
ਜੋੜ ਲੌਣ ਨਾਂ ਰੱਬ ਦਾ ਨਾਲ । 
ਤੋੜ ਦੇਣਾ ਵਹਿਮਾਂ ਦਾ ਜਾਲ । 
ਇੰਨਾਂ ਠੱਗਾਂ ਤੋ _ਬਚਕੇ ਬਹਿਣਾ । 
ਭਰਮ _ਭਲੋਖਿਆਂ ਵਿਚ ਨਾ ਪੈਣਾ 
ਸੂਝ _ ਆਪਣ) ਨੰ `ਚੋਤਨ ਕਰਕੋ 
ਟੱਕਰ ਲਓ ਲੌਟੂਆਂ ਨਾਲ । 
ਤੋੜ ਦੇਣਾ ਵਹਿਮਾਂ ਦਾ ਜਾਲ । 


ਕਨਾਲ 


੧੫ ਅਦਾਰਾ ਵਿਗਿ ਆਨ੍ਕ ਵਿਚਾਰ 


] 

। 
| ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 35 
੍ਿ ਹੋਓ ਰ ਕਿ | 
ਨ ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰ ਵਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ | 
"੍ । 


ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰ 


॥ 
੪ 
੧ 


[ 


ਰੈਸ਼ਨੇਸਿਸਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੂਜ਼ਾ ਸਾਲਾਨਾ ਡੋਲੀਗੇਟ ਇਜਲਾਸ //5827) 


ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਮਾਪਤ 


ਜੈਸ਼ਨੇਲਿਸਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਲਾਨਾ 
ਝੈਲੀਗੇਟ ਇਜਲਾਸ 21-22 ਨਵੰਬਰ 1987 ਨੂੰ ਰਾਮਪੁਰਾ 
ਫੂਲ ਵਿਖੇ ਸਫਲਤਾ ਪੂਰਵਕ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ 1 ਇਸ 
ਸਬੈਧੀ ਇਕ ਸੈਖੋਪ ਰੀਪੋਰ੬ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ 
ਅਸੀ ਇਥੇ ਚੇ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਇਜਲਾਸ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ 
ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਅਝੇ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ 
ਗੁਰਸ਼ਰਨ ਭਾ ਜੀ ਨੇ ਇਨ੍ਹਂ ਲਾਈਨ' ਤੋ ਪਰਚਾ ਉਠ' 
ਕੇ ਕੀਤਾ - ਰ 
“ਦਨੀਆਂ ਵਿਚ ਸਭ ਕ੍ਰੱਭ ਬਦਲਦ' ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, 
ਸਿਰਫ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਨਿਯਮ ਹੀ ਨਹੀ ਬਦਲਦਾ । 
ਆਪਣੇ ਉਦਘਾਟਨੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਭਾ ਜੀ ਨੇ 
ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਚੇ ਮੋਢੀ ਡਾ: ਕਾਵ੍ਰ, ਐਮ. ਐਨ. ਰਾਏ 
ਅਤੇ ਹੌਰ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਦਾ ਜਿਕਰ ਕੀਤਾ । 
ਮਨੁੱਪਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ 
ਬਦਲਣਾ ਇਕ ਲਾਜਮੀ ਸ਼ਰਤ ਹੈ, ਇਸ ਸਮਾਜਿਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ 
ਕਿਵੇ" ਬਦਲਿਆ ਜਾਵੇ, ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਇਨਕਲਾਬੀ 
ਅਤੈ ਜਮਹੂਰੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕਿਵੇ" ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ, 
ਫਿਸ ਸਬੋਧੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਡੈਲੀਗੇਟ ਸਾਥੀਅ/ 
ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ । 
ਇਸ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ ਸੁਸਾਇਟੀ ਈਅ! 81 ਇਕਾ= 
ਈਆਂ ਵੱਲੋ ਆਏ ਕੱਲ 103 ਡੈਲੀਗੋਟ ਅਤੇ 17 ਦਰਸ਼ਕ 
ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ । ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਬਹਿਸ ਡੌ ਬਾਅਦ 
ਦ਼ਿਜਲਾਸ਼ ਨੇ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦਾ ਰੀਵੀਊ, ਆਉਦੇ ਸਾਲ 


੯6 €€ € € € €€ € € ੯ ੯੭ ੯੭ $ €) €) % € €> ੯; € & & %੭&-` 
ਨੋਟ ? ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਧਿਘਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਿਆਂ 
ਹੋਟਿਆਂ ਭਰਕਸੀਲ ਦੇ ਅੰਕ 1 ਤੋ“ 6 ਤੱਕ ਦੀਆਂ 
ਫਾਈਲ! ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੈ ਆ ਗਈਆਂ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ 
ਅੰਕਾਂ ਵਿਚ ਹਿਪਨੌਟਿਜਮ ਆਦਿ ਵਰਗੇ ਅਹਿਮ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 
ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਭਰਪੂਰ ਲੇਖ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਹਨ । ਜਿਹੜੇ 
ਪਾਠਕ ਇਹ ਫਾਇਲਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀਆਂ 'ਚਾਹੁੰਢੈ ਹੋਣ ਉਹ 
ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਢੇ ਐਡਰੈੱਸ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਕਰਨ । 
ਮੁੱਖ ਸੰਪਾਦਕ 


੫੧ % € << € %€% ੯੬੬ ੫੦. 


ਲਈ ਕਾਰਜ-ਵਿਉੱ'ਤ, ਜਥੇਬੰਦੀ ਵਾ ਵਿਧਾੜ਼ ਅਤੇ ਐਲਾਨ- 
ਨਾਮਾ, ਰੋਡ! ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਕਿਭਾਬ, ਅਤੇ ਕਝ ਮੜੇ ਪਾਸ 
ਕੀਡੇ । ਕਿ 


ਇਜਲਾਸ਼ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ _ਜਮਹਰੀ 
ਅਧਿਕਾਰ ਸਝਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਡੈਲੀਗੇਟ-ਇਜਲਾਸ 
ਚੇ ਮੁੱਖ ਮਹਿਮਾਨ ਡਾ. ਧਰਮਵੀਰ ਲੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ 
ਲੱਲੀਗੇਟਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ । ਉਨ੍ਹ'ਂ ਆਪਣੀ ਲੰਬੀ ਅਤੇ 
'ਨੱਘੀ ਤਕਰੀਰ ਵਿਚੋਂ ਰੋਜ-ਮਰਾ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ _ਦੀਅ£ 
ਛੋਟੀਆਂ 2 ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜ _ਦੀਅ। ਤਰਕ= 
ਹੀਣ ਪ੍ਰਚਲਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਬੜੀ ਬਖਬੀ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ 
ਪੁਰਵਕ ਦੱਸਿਆ । ਇੱਕ ਡਾਕਟਰ ਚੌਣ ਦੇ ਨਾੜੇ ਆਪਣੇ 
ਸਟਾਫ ਵੱਲੋਂ ਸੁਸਾਇਣੀ ਦੇ ਕੌਮ ਵਿਚ ਸਹਿਯੋਗ ਦੋਣ ਲਦ) 
ਖਾਸ ਤਰ ਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗ ਚੈ ਇਲਾਜ ਸੰਬੈਧ) ਉਨ 
ਆਪਣੀਆ ਸੋਵਾਵ। ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ । 
ਰ੍‌੍ ਰੈਸਨੈ ਲਿਸਟ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੌਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ) 
ਰਾਜਿਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਜਲਾਸ ਛੇ ਸ਼ੋਰੂ ਵਿਚ ਡੈਲੀਗੇ ੬ 
ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਰਵੀ ਕੰ ਸਿ 


ਰੀਪੋਰਟ ਪੋਸ਼ ਕ 
੮੦ ੮੫ ਦਾ ਪਖ ੨੨) ੧ ਦਿ 
ਹੋਏ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਡੈਲੀਗੋਟ ਇਜਲਾਸ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਫੀ 


ਵਾਈ ਦਾ ਦਿੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗ ਹੰਢ ਹੈ । ਜਿਸਨੇ ਬੀ 

ਸਮੇ' ਦੇ ਕੀਤੇ ਕੌਮਾਂ ਦੀ ਘੋਖ ਪੜਤਾਲ ਕਰਕੇ ਸਿ ਦੇ 
ਕੀਤੇ ਤਜਰਵੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਰਤ ਦੀ ਰਲ 
ਵਿਚ ਪਰਖਣਾ ਹੈਦ ਹੈ । ਉਨਾਂ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਮੋ 


ਲਿਖੋ ਪਤੇ ਤੇ ਭੇਜੋ । 
ਜੀਵਨ ਲਾਲ ਸਹਿਣ: ੨ 
ਸੁਖਾਨਦ ਬੁਸਤ 
ਤਪਾ ਮੰਡੀ 148108